خواب چیست؟ اتفاقاتی که در خواب برای انسان می افتد چیست؟

الحمدلله،

نظریاتی در مورد دیدن خواب و رؤیا ارائه شده است ،اما همه آنان فقط به صورت یک نظریه باقی ماندند و امید نمی‌رود که علم آدمی در این حیطه به صورت کامل بتواند به سوالات موجود در این مورد پاسخ قطعی دهد، زیرا خواب دیدن و رؤیا مسأله‌ای روحی است و خود روح نیز، ناشناخته است و ناشناخته نیز، باقی خواهد ماند؛ خداوند به کسانی که در مورد روح از پیامبر(صلی الله علیه وسلم) سؤال نموده بودند، چنین فرموده است :

« وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی وَمَا أُوتِیتُم مِّن الْعِلْمِ إِلاَّ قَلِیلاً» (اسراء / 85)

«و از تو در مورد روح می‌پرسند، بگو روح از امر پروردگار است و از علم به شما جز بهره‌ی اندکی داده نشده است»

روح آدمی همواره به یک شکل و قالب باقی نمی‌ماند بلکه در شرایط و احوال متفاوت تغییر می‌کند. ابن قیم در کتابش «الروح» بیان می‌کند که روح آدمی از دوران جنینی تا دوران بعد از مرگ و جهان آخرت به پنج صورت متفاوت تغییر می‌کند :

1)     برای بار اول روح وارد جنین می شود و انسان هیج علمی ندارد و روح نیز تحت تأثیر چیزی قرار نمی گیرد .    

2)    بعداز تولد و وارد شدن به محیطی دیگر، روح صورتی متفاوت از صورت اول دارد و با توجه به محیط و معلومات شخص، تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

3)   هنگام خواب نیز ،شعاع یا بخشی از روح از بدن خارج می‌شود، اما تمام روح به طور کامل از بدن خارج نمی‌شود و در این حالت است که انسان خواب می‌بیند.

4)    بعد از مرگ در جهان برزخ ،اگرچه روح به‌طور کامل از بدن خارج شده است ،اما در بعضی موارد، بخش کمی از آن با جسد در ارتباط است و در این حالات، جسد نیز، تحت تأثیر آنچه برای روح پیش می‌آید مانند عذاب قبر یا آرامش و نعمت‌های بعد از مرگ قرار می‌گیرد.

5)    در روز قیامت و هنگام زنده شدن مردگان روحی که وارد جسد می‌گردد با روح دنیوی تفاوت دارد، زیرا با حضور این روح در جسم، جسد به خواب، مرگ یا پوسیدگی دچار نمی‌شود.

خواب ،از آیات و نشانه‌های قدرت خداوند است (روم / 23). خداوند از خواب با کلمه «سُبات» یاد نموده است. (نبأ / 9 و فرقان / 47)؛ یعنی، تعطیل کار به منظور استراحت و تجدید قوا و آرامش و آسایش و اشارﮤ لطیفی است به تعطیل برخی از فعالیت‌های اندام‌های بدن هنگام خواب. بعضی از مفسرین سُبات را به معنی مرگ تفسیر نمود‌ه‌اند، زیرا خداوند می‌فرماید : «خداست که شما را در شب می‌میراند». (انعام / 60) و در آیه 42 سورﮤ زمر می‌فرماید : «خداوند ارواح را در هنگام مرگ انسان‌ها و هنگام خوابشان برمی‌گیرد. ارواح کسانی را که فرمان مرگ آنان را صادر نموده است نگاه می‌دارد و ارواح دیگر را (که هنوز اجل‌ صاحبانشان فرا نرسیده به جسم) تا وقت مشخصی بازمی‌گرداند و در این مسأله، نشانه‌های روشنی برای اندیشمندان است». از این‌رو، خواب مردمان، مرگ آنان و بیدار شدن آنان، زنده شدن دوبارﮤ آنان است و به همین دلیل، سنت است که هنگام خوابیدن، این اوراد خوانده می‌شود : «بسمک اللهم اموات و احیا» به‌نام تو ای خداوند می‌میرم و زنده می‌شوم «اللهم بک وضعت جنبی و بک ارفعه فأن امسکتها فاغفرلها و ارحمها و ان ارسلتها فاحفظها بما تحفظ به عبادک الصالحین» خداوندا با نام تو پهلویم را بر زمین می‌گذارم و با نام تو برمی‌خیزم اگر جانم را گرفتی آن را ببخش و به آن رحم نما و اگر آن را نگرفتی، از آن محافظت نما؛ آن‌گونه که از بندگان نیکوکارت محافظت می‌نمایی و هنگام بیدار شدن، این ورد خوانده شود : «الحمدالله الذی احیانا بعد ما اماتنا و الیه النشور» ؛یعنی، سپاس خداوندی را که بعد از مرگمان ما را زنده نمود و بازگشت به سوی اوست.

در هنگام خواب، که در روایات به عنوان «برادر مرگ یا وفات صغری» از آن یاد شده است، ارتباط تنگاتنگ بین روح و جسم، کم می‌شود و روح یا قسمت کمی از آن، بدون این‌که به صورت کامل از بدن خارج شود، به‌طور ناقص، با بدن قطع ارتباط می‌کند و در میان عالم روحانی و دنیای جسمانی که به زمان و مکان محدود نیست در جولان و نوسان قرار گرفته و به گشت‌وگذار در آن می‌پردازد؛ و این‌گونه است که فرد خوابیده، وارد عالم رؤیا می‌شود و چیزهایی از گذشته، حال و یا آینده را می‌بیند.

رؤیاهایی که در این حالت، روح می‌بیند بر سه نوع است :

1.      رؤیای خوشایند، که از جمله نعمت‌های الهی است و باعث شادی و خوشحالی دل‌های مؤمنین است. پیامبر(صلی الله علیه وسلم ) می‌فرماید : «لم یبق من النبوه الا المبشرات» ؛یعنی،از نبوت به جز رؤیای صالحه که مایه مژده و شادی است چیزی باقی نمانده است.

2.      رویای ناخوشایند، که از شیطان است و باکمک آن، انسان‌ها را ناراحت می‌کند و دوای آن، پناه بردن به خدا از شرّ شیطان و آنچه که دیده است؛ می‌باشد و نباید آن را نزد دیگران بازگوید که در این صورت، از آن رؤیا، دچار زیان نمی‌گردد و نباید بر تعبیر چنین خواب‌هایی اصرار داشت، زیرا اگر تعبیر شوند ممکن است به همان صورتی که تعبیر شده‌اند، اتفاق بیفتند.

3.      خواب هایی هستند که تعبیر ندارند و خود این خواب‌ها نیز، بر چندگونه‌اند: افکار درونی انسان هستند یا وقایعی هستند که در زندگی روزمرﮤ آن فرد وجود دارد یا خواب‌های پریشان و بی‌معنی هستند که کار شیطان است و آدمی را با آن بازی می‌دهد مانند داستان آن مردی که به پیامبر خدا (صلی الله علیه وسلم )گفت : ای پیامبر خدا در خواب دیدم که سرم قطع شده است و جلو من افتاده و با سرعت بالا و پایین می‌جهد و از من دور می‌شود و من نیز، به دنبال آن می‌دویدم. پیامبر (صلی الله علیه وسلم ) فرمود : «لا تحدث الناس بتلعب الشیطان بک فی منامک» ؛یعنی، چنین خوابی را که در آن شیطان، تو را بازی داده است، برای مردم بازگو نکن.

بعضی از رؤیاها به همان صورت اتفاق افتاده یا اتفاق خواهد افتاد، اما بسیاری از این رؤیاها دارای سمبل و نمادهای مشخصی هستند که به تعبیر درست احتیاج دارند. در مورد تعبیر خواب، کتاب‌های زیادی نوشته شده است؛ بیشتر آن ها ادعا می‌کنند که تعبیرات خود را از استادان ماهر در تعبیر خواب، مانند ابن سیرین اقتباس نموده‌اند، اما در این مورد، سند و مدرک صحیحی ارائه نداده‌اند. اگرچه تواتر تجربیات مردم در دیدن خواب و تعبیر آن ها در طول زمان و بیان این تجربیات، خود به تنهایی باعث شده است که اغلب مطالب این کتاب‌ها در مورد تعبیر خواب راست از آب درآید، اما انتساب‌های نامستند و افزودن به قطر این کتاب‌‌ها، بدون دلیل موجه، اعتبار آن ها را خدشه‌دار نموده است. آنچه که مهم است این است که نباید به کتاب‌های تعبیرخواب به صورت کامل اعتماد نمود، زیرا تعبیر خواب برحسب زمان و مکان و شرایط و احوال محیط یا بینندﮤ خواب تغییر می‌کند.

خلاصه اینکه؛

خواب سه نوع است :

1. رؤیای صالحه یا خوابی نیکو که مژده‌ای است از طرف خداوند برای بیننده‌ی آن و یک قسمت از چهل و شش قسمت نبوت پیامبران است. [بخاری و مسلم]

2. خواب ناپسند و ناخوشایند که از طرف شیطان است و برای مسخره کردن و آزار دادن بیننده‌ی خواب می‌باشد.

3. خوابی که ناشی از خیالات و تفکرات انسان و اعمال روزمرة اوست. خواب‌هایی که به علت عادت‌های روزمره می‌باشند، در این طبقه جای می‌گیرند؛ مثلاً، فردی عادت نموده است که در ساعت معینی از روز غذا بخورد، اگر روزی برخلاف عادت در آن ساعت، غذا نخورد و بخوابد، ممکن است خواب غذا خوردن را ببیند یا اگر در حالت بیداری غذای زیاد خورده باشد، ممکن است در خواب ببیند که استفراغ می‌کند.

غیر از این سه نوع، هر خوابی که دیده شود، خواب‌های پریشان و باطل است و نمی‌توان آنها را تعبیر نمود، زیرا براساس قاعده‌ی مشخصی قرار نگرفته‌اند.

والله اعلم

وصلی الله وسلم علی محمد و علی آله و اتباعه الی یوم الدین

سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت

IslamPP.Com