حکم خواب دیدن پیامبر صلی الله علیه وسلم

الحمدلله،

ابو هریره رضی الله عنه روایت می کند که: قال رسول الله صَلّی اللهُ عَلَیْهِ وسَلَّم:« مَنْ رآنی فی المنَامِ فَسَیَرَانیِ فی الَیَقَظَةِ أوْ کأنَّمَا رآنی فی الیَقَظَةِ  لایَتَمثَّلُ الشَّیْطانُ بی » . متفق علیه.  

رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: کسی که مرا در خواب ببیند، بزودی مرا در بیداری خواهد دید، یا گوئی مرا در بیداری دیده است. چون شیطان به صورت و شکل من در نمی آید.

هیات علمای بلند پایه در شرح این حدیث چنین می گویند:

"معنی حدیث: هر کس که پیامبر صلی الله علیه وسلم  را در خواب بر همان صورتی که در دنیا بودند ببیند، به زودی تأویل خواب خود و آنچه را که در آن به وقوع پیوسته (از خبر) در دنیا خواهد دید، زیرا دیدن صورت پیامبر صلی الله علیه وسلم بر شکل حقیقی خود در خواب حق است، چنانکه در انتهای حدیث آمده: 'فإن الشیطان لا یتمثل بی' یعنی: شیطان بر شکل من در نمی آید، به نفسیر این حدیث به کتاب فتح الباری، کتاب التعبیر مراجعه کنید.

باید توجه داشت که معنی حدیث این نیست که شخص خواب دیده خود پیامبر صلی الله علیه وسلم را در بیداری خواهد دید... بلکه معنای آن این است که : هر کس که در خواب چهره ی پیامبر صلی الله علیه وسلم را بدانگونه که در دنیا وجود داشت ببیند پس خواب او حق است، زیرا شیطان (در خواب شخص ) نمی تواند بر چهره ی پیامبر صلی الله علیه وسلم ظاهر شود. چنانکه لفظ حدیث در صحیح مسلم به این صورت است: « من رآنی فی المنام فسیرانی، أو فکأنما رآنی» یعنی: هر کس مرا در خواب ببیند به زودی مرا خواهد دید، یا انگار مرا دیده است. و در حدیث کلمه ی " الیقظة " به معنای (در بیداری) وارد نشده است و به معنای صدق خواب او یا تحقق آن در آینده ای نزدیک است."( مجموع فتاوی اللجنة الدائمة بالسعودیة - المجلد العاشر (العقیدة).

در جایی دیگر گفته اند: "این حدیث به این معنا نیست که کسی که پیامبر صلی الله علیه وسلم را در خواب می بیند به زودی وی را در دنیا خواهد دید، بلکه احتمالا مراد از آن این است که ایشان را در روز قیامت خواهد دید، یا احتمالا به این معناست که به زودی تعبیر خواب خود را خواهد دید، زیرا بدلیل وجود روایات دیگری از پیامبر صلی الله علیه وسلم این خواب از نوع رویای صادقانه است. و گاهی ممکن است فرد مسلمان در خواب خود صفت پیامبر صلی الله علیه وسلم را بدانگونه که در حیات دنیوی داشته است ببیند."( مجموع فتاوی اللجنة الدائمة بالسعودیة - المجلد العاشر (العقیدة).

همانطور که در مطالب فوق گفته شد، گاهی دیدن چهره ی واقعی پیامبر صلی الله علیه وسلم در خواب برای شخص مسلمان امکان دارد، اما نباید تصور کرد که بنا به حدیث فوق، پیامبر صلی الله علیه وسلم را در دنیا خواهد دید، بلکه بنا به الفاظ دیگری از حدیث، منظور دیدن ایشان در قیامت یا وقوع تعبیر خواب است، مثلا در لفظ دیگری از بخاری حدیث بصورت زیر آمده:

ابوهریره رضی الله عنه روایت می کند که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود:

«تَسَمَّوْا بِاسْمِی وَلا تَکْتَنُوا بِکُنْیَتِی وَمَنْ رَآنِی فِی الْمَنَامِ فَقَدْ رَآنِی، فَإِنَّ الشَّیْطَانَ لا یَتَمَثَّلُ فِی صُورَتِی، وَمَنْ کَذَبَ عَلَیَّ مُتَعَمِّدًا فَلْیَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ». (بخاری: 110)

«اسم مرا بعنوان اسم، انتخاب کنید ولی از کنیه من (ابو القاسم) استفاده  نکنید. هرکس مرا در خواب ببیند، حقیقتا مرا دیده است. زیرا شیطان نمی تواند خود را به صورت من در آوَرَد. و هرکس به دروغ، چیزی را به من نسبت دهد، پس باید جایگاهش را در جهنم، آماده کند».

از این حدیث چنین برمی آید که هرکس پیامبر صلی الله علیه وسلم را بر همان اوصافی که در دنیا وجود داشته در خواب مشاهده کند، به حقیقت چهره ی واقعی ایشان را دیده است. چون شیطان نمی تواند در خواب شخص، خود را به شکل واقعی پیامبر صلی الله علیه وسلم دربیاورد، ولی باید توجه کرد او می تواند خود را به شکل کسی دیگر دربیاورد و در خواب چنین القا کند که او پیامبر صلی الله علیه وسلم است!، نتیجه این می شود که اگر کسی در خواب خویش کسی را دید که بر اوصاف واقعی پیامبر صلی الله علیه وسلم است، پس او خود پیامبر صلی الله علیه وسلم بوده است نه شیطان، ولی اگر کسی را دید که مطابق با اوصاف پیامبر صلی الله علیه وسلم نبود، هرچند گمان کند که پیامبر است، باید بداند که او شیطان است نه پیامبر صلی الله علیه وسلم .

لذا اینجا این سوال مطرح می شود که اوصاف پیامبر صلی الله علیه وسلم در دنیا چگونه بوده است؟ زیرا اگر اوصاف ایشان را بدانیم، خواهیم دانست که آیا کسی که در خواب دیده ایم واقعا پیامبر صلی الله علیه وسلم بوده است یا خیر؟

حافظ ابن حجر رحمه الله در کتاب خود، "فتح الباری" در شرح این حدیث می گوید:

"شخصی برای محمد بن سیرین تعریف کرد که او پیامبر صلی الله علیه وسلم را در خواب دیده است، ابن سیرین به او گفت: آن کسی را که در خواب دیده ای برایم توصیف کن، هنگامی که آن مرد برای او کسی را توصیف نمود که (او پیامبر صلی الله علیه وسلم را بر آن اوصاف) نمی شناخت، گفت: تو پیامبر صلی الله علیه وسلم را (در خواب) ندیده ای. و سند این خبر صحیح است. و شبیه این موضوع را حاکم از طریق عاصم بن کلیب روایت کرده است که گفت: پدرم گفت: به ابن عباس گفتم که پیامبر صلی الله علیه وسلم را در خواب دیده ام، به من گفت: صفات وی را برایم بازگو کن، (پدرم) گفت: شبیه حسن بن علی ابن ابی طالب بود، ابن عباس گفت: براستی که تو پیامبر صلی الله علیه وسلم را در خواب دیده ای. و سند این روایت خوب است.". ‏" فتح الباری " ( 12 / 383 ، 384 ) .‏

ابن حجر رحمه الله در جایی دیگر می گوید:

صواب این است که: دیدن پیامبر صلی الله علیه وسلم در تمامی حالات ایشان به شرطی که بر صورت حقیقی خود بوده باشند صحیح است حال چه جوانی و چه میانسالی و یا کهنسالی و یا آخر عمر ایشان باشد. ‏" فتح الباری " ( 12 / 386 ) .‏

با توجه به این مطالب در می یابیم که دیدن پیامبر صلی الله علیه وسلم ممکن است جوانی یا میانسالی یا پیری ایشان باشد، و همچنین چهره ی مبارکشان بمانند چهره ی حسن ابن علی رضی الله عنهما است.

اما در کتب حدیث و سیره برخی از خصوصیات ظاهری پیامبر صلی الله علیه وسلم را چنین توصیف کرده اند:

از البراء بن عازب رضی الله عنه روایت شده است: که پیامبر صلی الله علیه وسلم دارای قامتی متوسط و شانه‌های پهن بود. موهایش به لاله گوشش می‌رسید. او را در جامه‌ای قرمز دیدم که هرگز لباسی زیباتر از آن را ندیده‌ام.( متفق علیه)

پیامبر صلی الله علیه وسلم چهارشانه بود. موهایش به لاله‌ی گوشش می‌رسید. او زیباترین و خوش‌اخلاق‌ترین فرد مردم بود (بخاری). قیافه‌اش متوسط بود. بسیار بلند یا خیلی کوتاه نبود. پوستش بسیار سفید یا بسیار گندمگون نبود. موهایش نه بسیار مجعد و موجدار بود و نه کاملاً صاف، بلکه نیمه مجعد بود (بخاری). او زیباترین انسان بود. چهره‌اش سفیدگونه، ملیح و دوست داشتنی بود (مسلم). گویی از نقره ساخته شده بود. او چهره‌ای درخشان داشت و دانه‌های عرقش همانند مروارید بود(مسلم).

ریشش انبوه و پرپشت بود. از جابر بن سمره رضی الله عنه سؤال شد: آیا چهره‌ی پیامبر صلی الله علیه وسلم مثل شمشیر درخشان بود؟ گفت: بلکه همانند خورشید و ماه بود. همچنین صورتش گرد بود(مسلم). دهانش بزرگ و گوشه‌ی چشمانش کشیده و گوشت پاشنه‌هایش کم بود (مسلم). او سفیدپوست، ملیح و دارای اندامی متوسط بود. نه چاق بود نه لاغر. همچنین کوتاه یا بلند نبود. دست و پاهایش بزرگ و محکم و کف دستهایش پهن بود (بخاری). انس رضی الله عنه می‌گوید: هرگز ابریشم و حریری را که از کف دستهای پیامبر صلی الله علیه وسلم نرمتر و لطیف‌تر باشد، لمس نکرده‌ام و مشک و عنبری را از رایحه‌ی پیامبر صلی الله علیه وسلم خوشبوتر باشد، نبوییده‌ام (مسلم).

هند بن ابی هاله التمیمی در توصیف پیامبر صلی الله علیه وسلم می‌گوید: پیامبر صلی الله علیه وسلم دارای چهره‌ای با عظمت بود که همانند ماه شب چهارده می‌درخشید. قامت ایشان متوسط و هیکل ایشان درشتی داشت. موهایشان نیمه مجعد بود، طره‌هایشان پریشان بود. موهایشان از لاله گوششان فراتر نمی‌رفت. او گلگون، دارای پیشانی بلند و ابروانی کمانی و بلند و دارای فاصله بود. هنگامی که به خشم می‌آمد از فاصله میان ابروانش عرق می‌ریخت. دارای بینی کشیده و باریکی بود. بینی ایشان نورانی بود که هر کسی که در آن دقت می‌کرد، متوجه این امر می‌شد. ریش آن حضرت انبوه، پر پشت بود. گونه‌های صافی داشت. دهان مبارکشان زیبا و بی‌نقص بود. دندانهایشان باریک و تیز و دارای فاصله بود. خط سینه تا ناف آن حضرت باریک بود. گردن ایشان مانند نقره زیبا و صاف بود. قیافة ایشان متناسب و متوسط بود. هیکل ورزیده و محکمی داشتند. شکم ایشان صاف، سینه‌شان پهن و فاصله میان دو شانه‌شان زیاد بود. استخوان‌هایشان درشت بود. پوست ایشان زیبا و نورانی بود. خط باریکی از موها از میان دو پستان و شکم او می‌گذشت و از سینه تا ناف امتداد داشت. به جز آن بازوها، کتف‌ها و بالای سینه‌اش مو داشت. استخوان‌های بازوش درشت بود. کف دست‌ها و پاهایش پهن و درشت بود. کف پاهایش گودی داشت که از آن آب بیرون می‌تراوید. هنگامی که بر می‌خاست. کمی مایل و آرام راه می‌رفت. گام‌هایش بلند بود و همواره به جلوی خود نگاه می‌کرد. هر گاه بر می‌گشت تمام بدنش را بر می‌گرداند. بیشتر از آنکه به آسمان نگاه کند. به زمین چشم می‌دوخت.

و این اوصاف ظاهری پیامبر صلی الله علیه وسلم بود؛ بر این اساس و بنا به مطالب سابق، اگر فردی در خواب کسی ببیند که دارای این اوصاف بوده باشد، می توان گفت که او پیامبر صلی الله علیه وسلم را دیده اند. اما اگر کسی را که دیده دارای این اوصاف نباشد، هرچند گمان کند که پیامبر صلی الله علیه وسلم است، در حقیقت او پیامبر صلی الله علیه وسلم نبوده و ایشان را ندیده است و احتمالا رویای او غیرصادقانه بوده است. والله اعلم

والله اعلم

وصلی الله وسلم علی محمد وعلی آله وأصحابه والتابعین لهم بإحسان إلی یوم الدین

سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت

IslamPP.Com