آیا خواب نوعی از الهام است؟

الحمدلله،

سخن شما کاملا هم صحیح نیست، زیرا بعضی از خوابها – نه همه – جزو رویای صادقه محسوب می شوند، و پیامبر صلی الله علیه وسلم در مورد آن اشاره فرموده اند که بعد از ختم نبوت وحی قطع می شود ولی خواب باقی می ماند.

عباده بن الصامت رضی الله عنه گفته است: از رسول خدا صلی الله علیه وسلم در مورد این آیه سؤال کردم که خداوند می‌فرماید: « لَهُمُ الْبُشْرَی فِی الْحَیاةِ الدُّنْیَا وَفِی الآخِرَةِ لاَ تَبْدِیلَ لِکَلِمَاتِ اللّهِ ذَلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ» [یونس: 64]. «در زندگی دنیا و در آخرت، شاد (و مسرور)ند؛ وعده‏های الهی تخلف ناپذیر است! این است آن رستگاری بزرگ».

پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «از روزی که این آیه نازل شده کسی جز تو در مورد آن از من سؤال نکرده است. منظور از بشری در آیه، رؤیای صالحه‌ای است که آدم خودش می‌بیند یا به خواب دیده می‌شود» و فرمود: «لم یبق من النبوّه إلاَّ المبشرات». «از نبوت جز مبشرات چیزی باقی نمانده است. عرض کردند مبشرات چیست؟ فرمود: «رؤیای صالحه است». [صحیح ترمذی: الألبانی، 854]. و فرمود: «هر گاه آخر زمان نزدیک شد تقریباً خواب مسلمان دروغ از آب در نمی‌آید». [بخاری (6990)، ومسلم، (مسند احمد 2263)].

بنابراین بعضی از خوابها نوعی از وحی (یا الهام) بشمار می روند، و لذا تعبیر می شوند، و ماجرای تعبیر خواب دو زندانی هم بند یوسف علیه السلام هم در قرآن نشانگر اینست که بعضی از خوابها قابل تعبیر هستند.

و نیز ثابت شده که هرگاه رسول الله صلی الله علیه وسلم از نماز صبح فارغ می‌شد، رو به اصحاب کرده و می‌فرمود: «هل رأی أحدٌ منکم البارحة رؤیا». [بخاری، 12/457].

«آیا کسی از شما شب گذشته خوابی دیده است».

یا می‌فرمود: «من رأی منکم رؤیا فلیقصّها أعُبّرها له». [مسلم: 35/15].

«هر کس از شما خواب دیده بازگوید تا برایش تعبیر کنم».

عائشه رضی الله عنها می‌فرماید: «اول چیزی که وحی رسول خدا صلی الله علیه وسلم بدان شروع شد رؤیای صادقه بود. پیامبر خدا صلی الله علیه وسلم هر خوابی را که می‌دید مثل سپیده‌ی صبح آشکار می‌شد...». متفق علیه

 و در حدیثی دیگر پیامبر صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: «الرؤیا جزء من ستٍ وأربعین جزءاً من النبوة»: «خواب جزءی از چهل و شش جزء نبوت است».

و دلیل اینکه رؤیا جزئی از نبوت است، این است که در خواب چیزهای روی می‌دهد که انسان در دنیای واقعی از انجام آنها عاجز و ناتوان است مانند؛ پرواز کردن، زیر و رو شدن أشیاء و آگاهی یافتن از جزئی از علم غیب.

اهل حق اتفاق نظر دارند بر اینکه رؤیای صادقه حق و از جانب خداوند است. کسی آن را انکار نمی‌کند مگر اهل الحاد و جمعی از معتزله. [تفسیر قرطبی، 9/124].

خطّابی گفته است: که در معنای رؤیای صادقه گفته شده است: رؤیای صادقه موافق با نبوت می‌آید، نه اینکه جزء باقی مانده از نبوت است. و برخی گفته‌اند: رؤیای صادقه جزئی از علم نبوت است، چون نبوّت اگرچه به پایان رسیده، اما علم آن همچنان باقی است. خطابی کلام خود را به قول امام مالک به پایان می‌برد که ابن عبدالبرّ آن را نقل کرده و از امام مالک پرسیده است: که آیا هر کس می‌تواند خواب را تعبیر کند؟ در جواب گفته است: آیا می‌شود نبوت را به بازی گرفت، پس گفت: رؤیا جزئی از نبوت است، و نبوّت را نمی‌توان به بازی گرفت؟ خطابی جواب داده که منظور امام مالک این نبوده که رؤیای صادقه نبوّت باقی مانده است، بلکه منظورش این بوده چون رؤیای صادقه از جهت اطلاع بر جزئی از غیب مشابه نبوت است، جایز نیست که بدون علم و آگاهی در مورد آن صحبت شود.

ابن بطال گفته است: اینکه رؤیا جزئی از نبوت است بر شأن و شکوه رؤیا می‌افزاید، ولو اینکه یک جزء از هزار جزء باشد. گفته می‌شود: که لفظ نبوت از لفظ «إنباء» گرفته شده است و «إنباء» در لغت به معنای إعلام و پخش خبر است، پس بر این اساس، معنا چنین می‌شود که رؤیا خبری صادق از جانب خداوند است، همچنانکه نبوّت خبری است صادق از طرف خداوند، که هیچ دروغی در آن روا نیست. [فتح الباری، 12/363].

پس رؤیا در صدق خبر با نبوّت مشابهت پیدا می‌کند.

در فتوای (4833) و (3368) و (5372) بصورت مفصل به بررسی انواع و اقسام خواب پرداخته شده است.

والله اعلم

وصلی الله وسلم علی محمد وعلی آله وأصحابه والتابعین لهم بإحسان إلی یوم الدین

سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت

IslamPP.Com