حکم گذاشتن اسم « محمد مبین » بر نوزاد

الحمدلله،

مبین یکی از اسماء الهی است که در قرآن ذکر شده است؛ چنانکه می فرماید:

« یَوْمَئِذٍ یُوَفِّیهِمُ اللَّهُ دِینَهُمُ الْحَقَّ وَیَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ الْمُبِینُ » (نور 25).

یعنی: « آن روز، خداوند جزای واقعی آنان را بی‏کم و کاست می‏دهد؛ و می‏دانند که خدا همان‌ ‌حق‌ آشکار است‌ در ذات‌ و صفات‌ و افعال‌ خویش».

و مبین یعنی: آشکار، روشن.

اما حکم گذاشتن یکی از اسماء الهی بر فرزندان چنین است:

اسماء الهی دو دسته هستند:

اول: اسمهایی که تنها مختص به ذات پاک باری تعالی هستند، و مخلوقات از آن بی بهره هستند، مانند اسمهای: (الله، الرحمن، الصمد، الرب، الاحد، المتکبر، الخالق، الرازق، الظاهر، الباطن، الاول، الاخر، قدوس، ملک الملوک، علام الغیوب).

گذاشتن اینگونه اسمها بر فرزندان جایز نیست مگر آنکه در ابتدای هر اسم کلمه: "عبد" اضافه گردد، مثلا: عبدالله، عبدالرحمن، عبدالرزاق، عبدالظاهر، عبدالصمد و ..

بنابراین جایز نیست که کسی اسم فرزندش را: رزاق یا خالق یا رحمن بگذارد.

دوم: اسمهایی که تنها مختص به الله تعالی نیستند و جایز است که بر انسانها نیز اطلاق کرد و آنها را با آن اسمها صدا کرد، مانند: (سمیع، بصیر، علی، حکیم، رشید، هادی، مبین، متین، لطیف و غیره..).

چنانکه بعضی از اصحاب پیامبر صلی الله علیه وسلم دارای این اسمها بودند و پیامبر صلی الله علیه وسلم اسم آنها را تغییر ندادند؛ مانند: علی ابن ابیطالب، و حکیم بن حزام، رضی الله عنهما..

گذاشتن این دسته از اسماء الهی بر فرزند حتی بدون اظافه کردن پیشوند "عبد" جایز است، بر این اساس جایز است که اسم فرزند را "مبین" گذاشت. ولی زیباتر و بهتر آنست که او را "عبدالمبین" صدا زد، زیرا "عبد" به معنای بنده است و عبدالمبین یعنی: بنده ی خدای آشکار و مبین.

در حاشیه کتاب ‏"أسنی المطالب شرح روض الطالب" (4/243) ‏از کتابهای شافعیه چنین آمده است: «جواز نامگذاری با اسماء الهی که تنها مختص به او نیست، اما اسمهایی که تنها به خداوند متعال اختصاص دارد، حرام است، و امام نووی نیز در شرح صحیح مسلم به این حکم تصریح کرده است».

همچنین بعضی از فقهای حنفیه گفته اند: «نامگذاری با اسم الله تعالی که در قرآن موجود است، مانند: علی، کبیر، رشید و بدیع جایز است؛ زیرا اینها (و امثال آنها) جزو اسمهای مشترک (بین خالق و مخلوق) هستند، و مراد از این اسمها برای بنده گان خدا غیر از چیزی است که در مورد حق تعالی مراد می شود».

نگاه کنید به: "بریقة محمودیة" (3/234) به نقل از التتارخانیة .

اما گذاشتن اسم "محمد مبین" و یا امثال آن:

بعضی از اهل علم گذاشتن اسمهای مرکب (مانند محمد مبین) را بر فرزندان مکروه دانسته اند، و اسم مرکب اسمی است که از ترکیب دو یا چند اسم پهلوی هم تشکیل شده باشد، مانند محمد رضا، یا محمد علی، یا محمد رئوف و ...

اما از آنجائیکه هیچ دلیل واضح و روشنی بر کراهت این نوع اسمهای مرکب در شریعت وارد و ثابت نشده است، لذا تسمیه نوزاد با این نوع اسمها جایز است و بلا اشکال می باشد.

از اینرو شما (سوال کننده) می توانید اسم فرزند خود را: "مبین" یا "عبدالمبین" و یا "محمد مبین" بگذارید و همه ی آنها جایز هستند، هرچند پیشنهاد ما اینست که از "عبدالمبین" استفاده شود.

نکته: بعضی از مردم اسم فرزندان خود را با اسمهایی همچون: (ضیاء الحق، نور الله، نور الحق، حجت الله، ید الله، عین الله، حیات الله و عصمت الله، نصرت الله، صفت الله، قدرت الله، و امثال آنها، و یا اسمهایی که مختص به پیامبر صلی الله علیه وسلم هستند مانند: نبی الله، محمد نبی، و..).

گذاشتن این اسمها بر فرزندان حرام است، زیرا اینگونه اسمها چنین در اذهان توهم ایجاد می کند که مراد از این نامگذاری اینست که شخص نامگذاری شده از نور خدا یا حجت خدا یا دست خدا یا صفت خدا است! درحالیکه هیچ مخلوقی نه نور خداست و نه دست خدا و نه حجتی بر مردم و نه صفت خداست!

همچنین گذاشتن اسمهایی که مختص به شخص پیامبر صلی الله علیه وسلم هستند نیز برای کسی جایز نیست، و کسی جز انبیاء الهی نبی خدا نیست و نباید خود را نبی (پیام آور) الله بنامد. ‏

اینگونه اسمها دربرگیرنده ی نوعی تزکیه نفس نیز هستند؛ درحالیکه شریعت اسلام نهی کرده است از اینکه خود را تزکیه کنیم، چنانکه می فرماید: « فَلَا تُزَکُّوا أَنفُسَکُمْ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اتَّقَی» (نجم 32). یعنی: پس خودستایی نکنید، او پرهیزگاران را بهتر می‏شناسد!

پس انسان مومن باید متواضع بوده و خود وفرزندان خود را به نیکی ها نسبت ندهد و نگوید که ما نیکوکار وغیره هستیم. زینب بنت ابی سلمه میگوید: «سمیت برة فقال رسول الله صلی الله علیه وسلم لا تزکوا أنفسکم الله أعلم بأهل البر منکم سموها زینب». روایت مسلم.

یعنی: نامم بُره (نیکوکار) بود، پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود که خود را تزکیه نکنید وبه اهل نیکی نامگذاری نکنید او را زینب نام بگذارید.

از این حدیث شریف معلوم میگردد که مسلمانان نباید خود را از قبل تزکیه کنند، ولی بسیاری از این اسمها (مذکور در فوق) دربرگیرنده تزکیه شخص نامگذاری شده نیز است.

خلاصه اینکه والدین باید در نامگذاری فرزندان خود دقت کنند تا مرتکب حرام و یا مکروه نشوند، چرا که نام، یک علامت است برای شناخت عقیده ی انسان ولازم است که هر مسلمان متدین در هنگام اختیار نام  فرزندانش، عقیده ی خویش را در نظر داشته،  نامی را برای فرزندانش  اختیار کند که مطابق عقیده ی اسلامی بوده و نامی را نگذارد که مخالف عقیده اش باشد.

جهت مطالعه ی نکاتی مفید در مورد انواع اسمهای حرام، مکروه و جایز به فتوای (4982) مراجعه کنید.

والله اعلم

وصلی الله وسلم علی محمد وعلی آله وأصحابه والتابعین لهم بإحسان إلی یوم الدین

سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت