مبتلا به بیماری روانی خودکشی می کند آیا گناهکار است؟

الحمدلله،

اول : خودکشی از گناهان کبیره است، الله متعال مجازات سختی برای آن قرارداده است، کسی که در دنیا خود را با چیزی بکشد با همان در قیامت عذاب داده خواهد شد. ثابت بن ضحاک رضی الله عنه می گوید: رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود:  «مَنْ قَتَلَ نَفْسَهُ بِحَدِیدَةٍ عُذِّبَ بِهِ فِی نَارِ جَهَنَّمَ». (بخاری:1363).

یعنی : «کسی که خود را بوسیله آهنی بکشد (خود کشی نماید) با همان چیز در دوزخ، عذاب داده می شود».

و در حدیث دیگری آمده که فرمود : «الَّذِی یَخْنُقُ نَفْسَهُ یَخْنُقُهَا فِی النَّارِ، وَالَّذِی یَطْعُنُهَا یَطْعُنُهَا فِی النَّارِ». (بخاری:1365)

یعنی : «کسی که خود را خفه نماید و بکشد، همیشه در دوزخ نیز خود را خفه می کند. و هرکس با نیزه خود را بکشد، همیشه خود را در دوزخ، با نیزه خواهد زد».

اگر کسی دچار امراض جسمی مثل سرطان و یا امراض روانی مثل افسردگی شود، و توانایی صبر کردن بر آن را نداشت، برای او حلال نیست که اقدام به خودکشی زند، بلکه باید از خداوند استعانت بخواهد و بداند که سختی و رنج دنیا هر اندازه که باشد باز سختی آخرت از آن بیشتر است، چگونه انسان عاقل از سختی و رنج موقت دنیوی به عذاب دائم و بی نهایت آخرت پناه می برد!؟ به این فکر کند که او تنها انسانی نیست که در دنیا به مصیبت و سختی مبتلاء شده است، بسیاری از برگزیدگان بشر یعنی انبیاء الهی هم در آن واقع شدند، حتی افراد کافر و ملحد نیز بدان گرفتارند، پس گرفتار شدن به مصائب یک سنت کونی است که هیچ انسانی از آن سالم نمی ماند، اما انسان مؤمن اگر بدرستی با آن برخورد کند و صبر پیشه نماید و از طریق اسباب مشروع در پی راه علاج برآید، آن بلا بر او به خیر تبدیل خواهد شد، چرا که گناهانش بواسطه آن پاک می شود، چنانکه پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند : « مَا یُصِیبُ الْمُسْلِمَ مِنْ نَصَبٍ وَلَا وَصَبٍ وَلَا هَمٍّ وَلَا حُزْنٍ وَلَا أَذًی وَلَا غَمٍّ حَتَّی الشَّوْکَةِ یُشَاکُهَا إِلَّا کَفَّرَ اللَّهُ بِهَا مِنْ خَطَایَاهُ» بخاری (5642) ومسلم (2573).

یعنی : «مسلمان دچار هیچگونه خستگی بیماری، نگرانی، ناراحتی، گرفتاری و غمی نمی شود مگر اینکه خداوند به وسیله آنها، گناهانش را می بخشد. حتی خاری که به پایش می خلد» (باعث کفارة گناهانش می شود).

و فرمود : «مَنْ یُرِدِ اللَّهُ بِهِ خَیْرًا، یُصِبْ مِنْهُ». (بخاری:5645)

یعنی : «به هرکس که خداوند اراده خیر داشته باشد او را گرفتار بلا می سازد (چون این موجب کفاره گناهانش می شود)».

دوم : گاهی ممکن است کسی به بیماری جسمی یا روانی مبتلاء شود و بر عقل او تاثیر کاملی بگذارد، بگونه ایکه نفهمد که چه می گوید و چه انجام می دهد، اگر کسی به این مرحله برسد و اقدام به خودکشی زند، او شامل گناهکاران نمی شود، بلکه معذور است، زیرا با فقدان عقل عملا از دایره مکلفین خارج شده است.

بنابراین : اگر دوست شما که دچار اضطراب و اختلال روانی شده، چنانچه این امر بر عقل او تاثیر گذاشته تاجائیکه نداند چه می گوید یا چه می کند، پس او شبیه کسی است که مبتلا به جنون شده و لذا با کشتن خویش گناهکار تلقی نمی شود چون معذور است، زیرا در اینحالت تکلیف از او برداشته می شود، و مشمول این فرموده نبوی صلی الله علیه وسلم می شود : « رُفِعَ القَلَمُ عَنْ ثَلاثٍ : عَنْ النَّائِمِ حَتَّی یَسْتَیْقِظْ ، وَعَنْ الصَّغِیرِ حتَّی یَکْبُر ، وَعَن المَجْنونِ حتَّی َیعْقِل - أَوْ یَفِیق». یعنی : « قلم (تکلیف) از سه گروه برداشته شده است: از فرد خوابیده تا بیدار شود، و از بچه تا بزرگ (و بالغ) گردد و از دیوانه تا عاقل شود، یا به هوش آید» أبو داود (4392) و نسائی (3432).

در کتاب دائرة المعارف فقهی درباره تعریف جنون آمده : «فقهاء و اصولیون آنرا با عبارات مختلفی تعریف کرده اند، از جمله :

جنون عبارتست از : اختلال عقل بگونه ایکه مانع از جریان افعال و اقوال بر وجه (عادی آن) شود مگر بصورت نادر .

و گفته شده : جنون یعنی اختلال قوه تشخیص بین اشیاء خوب و زشت ..

مولف "البحر الرائق" گفته : جنون یعنی اختلال قوه ادراک کلیات » "الموسوعة الفقهیة" (16/99).

پس اگر اختلال و اضطراب روانی تاثیری بر عقل نگذارد، و تنها یک فشار روانی ایجاد کند، با این وجود بداند که چه می گوید و چه می کند، و بین امورات نیک و قبیح و درست و نادرست را تشخیص می دهد، در اینحالت معذور نیست، بلکه به دلیل عملی که مرتکب شده مؤاخذه خواهد شد، و از الله متعال مسئلت داریم که از گناهان او گذشت کند.

منبع : سایت (الإسلام سؤال وجواب).

والله اعلم

وصلی الله علی نبینا محمد وعلی اله وصحبه وسلم

سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت

IslamPP.Com