ایا خواب های معنوی که انسان میبیند واقعیت دارد؟
الحمدلله، " قاضی ابوبکر بن عربی گفته است: رؤیا معلوماتی است که خداوند بوسیله فرشته یا شیطان بر قلب آدمی وارد می‌کند، و این رؤیا یا حقیقتی است، یا رمزی استدلالی، و یا خوابی درهم بر هم. اگر رؤیا رمزی باشد، کار معبّر این است که صورت ذهنی را از ناخودآگاه به خودآگاه انتقال دهد. اگر رؤیا همچون سپیده صبح در عالم واقعی آشکار شد، نیاز به تأویل ندارد ودلیلش این است که خودآگاه و ناخودآگاه یکی شده‌اند، و دیگر برای آشکار کردن آن، نیاز به تعبیر نیست. رؤیا قرائن و دلالاتی دارد که بعضی از آنها آشکار، و برخی پنهان هستند، و نیاز به توضیح و تأویل و انعکاس رموزی است که در ناخودآگاه وجود دارد. تا با حال و واقع زندگی صاحب خواب که همان خودآگاهی است مطابقت کند. شناخت حال و وضع صاحب خواب و زمان آن ضروری است تا تعبیر خواب به بهترین وجه صورت گیرد. پیامبر صلی الله علیه وسلم از «رافع» رفعت و از «عقبه» عاقبت و از «رطب ابن طاب» طیب دین را أخذ کرده است. پس در هر تعبیر خوابی که این ضابطه رعایت نشود، طبق این نص، مردود می‌باشد. هرگاه رسول الله صلی الله علیه وسلم از نماز صبح فارغ می‌شد، رو به اصحاب کرده و می‌فرمود: «هل رأی أحدٌ منکم البارحة رؤیا». [البخاری، 12/457]. «آیا کسی از شما شب گذشته خوابی دیده است». یا می‌فرمود: «من رأی منکم رؤیا فلیقصّها أعُبّرها له». [مسلم: 35/15].«هر کس از شما خواب دیده بازگوید تا برایش تعبیر کنم». انواع رؤیا: رؤیا به سه نوع تقسیم می‌شود: 1 ـ کلام فرشته: این، همان رؤیای صادقه و بشارتی است از جانب خداوند برای بنده‌اش. 2 ـ کلام شیطان: این، رؤیای باطل از طرف شیطان برای غمگین کردن انسان است. 3 ـ کلام نفس: این، گفتگوی انسان با نفس خود در حال بیداری است، که آن را در خواب به صورت رؤیا میبیند، و هیچ تعبیری ندارد. آیة: ﴿ وَیُعَلِّمُکَ مِن تَأْوِیلِ الأَحَادِیثِ ﴾.. [یوسف:6]. «و از تعبیر خوابها به تو میآموزد». اقسام سه گانه‌ی رؤیا را شامل می‌شود. به کلمه «أحادیث» نگاه کنید که خداوند آن را به صورت جمع آورده و نفرموده حدیث. بیضاوی گفته است: « مِن تَأْوِیلِ الأَحَادِیثِ »یعنی؛ تعبیر رؤیاها را به شما یاد می‌دهد. چون اگر کلام فرشته باشد رؤیای صادق است، و اگر کلام نفس و شیطان باشد، رؤیای کاذب. [تفسیر القاسی، (9/3506)]. پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده است: «رؤیا سه گونه است: 1- رؤیای حق. 2- رؤیای حاصل از گفتگوی نفس انسان با خود. 3- رؤیای غم انگیز از جانب شیطان». [مسلم، (2263)]. و رؤیای صادقه بر دو نوع است: 1 ـ نوع اول از رؤیای صادقه، همانطور که در خواب دیده شده در عالم واقع روی می‌دهد و نیاز به تعبیر ندارد مانند؛ رؤیای پیامبران، شهدا و صلحا، نمونه آن، خواب حضرت ابراهیم است ـ بر او و بر پیامبر ما صلاه و سلام ـ در مورد ذبح حضرت اسماعیل. 2 ـ نوع دوم رؤیای صادقه‌ای است که نیاز به تعبیر و تأویل دارد چون رؤیا مَثَلی است که فرشته آن را به صاحب خواب می‌نمایاند تا بر اساس آن استدلال کند. و این نوع خواب بسیار اتفاق می‌افتد و نمونة آن روایتی است که از پیامبر ص نقل شده است که فرمودند: «رأیت ذات لیلة فیما یری النائم کأنّا فی دار عقبة بن رافع فأُتینا برطبٍ مِن رُطب ابن طاب، فأوَّلتُ: الرفعة لنا فی الدنیا والعاقبة فی الآخرة وأنَّ دیننا قد طاب». [مسلم: 4/1779]. شبی در خواب دیدم که در منزل عقبه بن رافع هستیم و خرماهای از خرمای ابن طاب برای ما آورده شد. پس آن را این طور تعبیر کردم: که سرافرازی در دنیا و سرانجام نیک در آخرت از آنِ ماست و دین ما مورد پسند واقع می‌شود. حرص پیامبر صلی الله علیه وسلم بر این مسأله در حالیکه وحی بر وی نازل می‌شد دلالت می‌کند بر اینکه تعبیر خواب در عصر ما به دلیل قطع وحی و نیاز ما به پیامهای نویددهنده. از اهمیت بالاتری برخوردار است. عباده بن الصامت س گفته است: از رسول خدا صلی الله علیه وسلم در مورد این آیه سؤال کردم که خداوند می‌فرماید:« لَهُمُ الْبُشْرَی فِی الْحَیاةِ الدُّنْیَا وَفِی الآخِرَةِ لاَ تَبْدِیلَ لِکَلِمَاتِ اللّهِ ذَلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ » [یونس: 64]. «در زندگی دنیا و در آخرت، شاد (و مسرور)ند; وعدههای الهی تخلف ناپذیر است! این است آن رستگاری بزرگ». پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «از روزی که این آیه نازل شده کسی جز تو در مورد آن از من سؤال نکرده است. منظور از بشری در آیه، رؤیای صالحه‌ای است که آدم خودش میبیند یا به خواب دیده می‌شود» و فرمود: «لم یبق من النبوّه إلاَّ المبشرات». «از نبوت جز مبشرات چیزی باقی نمانده است. عرض کردند مبشرات چیست؟ فرمود: «رؤیای صالحه است». [صحیح ترمذی: الألبانی، 854]. و فرمود: «هر گاه آخر زمان نزدیک شد تقریباً خواب مسلمان دروغ از آب در نمی‌آید». [البخاری،(الجامع 7017) ومسلم، (المسند 2263)]. برعکس کسانی که برای خواب هیچ قدر و وزنی قائل نیستند، خداوند متعال برای خواب منزلت عظیم و اهمیت زیادی قرار داده است، که در فواید آتیه‌ی رؤیا، آن را به وضوح می‌بینی. فائده رؤیا: 1- هموا کننده راه وحی است: عائشه رضی الله عنها می‌فرماید: «اول چیزی که وحی رسول خدا ص بدان شروع شد رؤیای صادقه بود. پیامبر خدا صلی الله علیه وسلم هر خوابی را که می‌دید مثل سپیده‌ی صبح آشکار می‌شد...». و در حدیثی دیگر پیامبر صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: «الرؤیا جزء من ستٍ وأربعین جزءاً من النبوة»: «خواب جزءی از چهل و شش جزء نبوت است». و دلیل اینکه رؤیا جزئی از نبوت است، این است که در خواب چیزهای روی می‌دهد که انسان در دنیای واقعی از انجام آنها عاجز و ناتوان است مانند؛ پرواز کردن، زیر و رو شدن أشیاء و آگاهی یافتن از جزئی از علم غیب. اهل حق اتفاق نظر دارند بر اینکه رؤیای صادقه حق و از جانب خداوند است. کسی آن را انکار نمی‌کند مگر اهل الحاد و جمعی از معتزله. [تفسیر قرطبی، 9/124]. خطّابی گفته است: که در معنای رؤیای صادقه گفته شده است: رؤیای صادقه موافق با نبوت می‌آید، نه اینکه جزء باقی مانده از نبوت است. و برخی گفته‌اند: رؤیای صادقه جزئی از علم نبوت است، چون نبوّت اگرچه به پایان رسیده، اما علم آن همچنان باقی است. خطابی کلام خود را به قول امام مالک به پایان می‌برد که ابن عبدالبرّ آن را نقل کرده و از امام مالک پرسیده است: که آیا هر کس می‌تواند خواب را تعبیر کند؟ در جواب گفته است: آیا می‌شود نبوت را به بازی گرفت، پس گفت: رؤیا جزئی از نبوت است، و نبوّت را نمی‌توان به بازی گرفت؟ خطابی جواب داده که منظور امام مالک این نبوده که رؤیای صادقه نبوّت باقی مانده است، بلکه منظورش این بوده چون رؤیای صادقه از جهت اطلاع بر جزئی از غیب مشابه نبوت است، جایز نیست که بدون علم و آگاهی در مورد آن صحبت شود. ابن بطال گفته است: اینکه رؤیا جزئی از نبوت است بر شأن و شکوه رؤیا می‌افزاید، ولو اینکه یک جزء از هزار جزء باشد. گفته می‌شود: که لفظ نبوت از لفظ «إنباء» گرفته شده است و «إنباء» در لغت به معنای إعلام و پخش خبر است، پس بر این اساس، معنا چنین می‌شود که رؤیا خبری صادق از جانب خداوند است، همچنانکه نبوّت خبری است صادق از طرف خداوند، که هیچ دروغی در آن روا نیست. [فتح الباری، 12/363]. پس رؤیا در صدق خبر با نبوّت مشابهت پیدا می‌کند. 2- رؤیا دلیل بر غیب و آخرت است: کسی که در غیب و احوال آخرت شک دارد و یا دلایل بیشتری بر اثبات آنها می‌خواهد به رؤیا مراجعه کند که دلایل و مثالهای زیادی را می‌یابد. * احیاناً انسان در واقع شدن عذاب بر روح شک می‌کند. در اتاقی پاک و خنک می‌خوابد، و در خواب برخلاف آنچه هست در درد و رنج می‌افتد، و با پریشان حالی در حالیکه عرق از سر و روی او می‌ریزد بیدار می‌شود، و در این هنگام پی می‌برد که گرما و حرارتی که در خواب بر روح وی واقع شده اثرش به مراتب از برودتی که در دنیای واقعی بر جسمش وارد شده است، بیشتر است. پس فوری باور می‌کند که نه تنها روح عذاب میبیند، بلکه رنج حاصل از عذاب روح آسایش و راحتی جسم را تحت الشعاع قرار می‌دهد. و این، حال و وضع دنیا است. پس حال آخرت چگونه خواهد بود؟ * انسان از احوال آخرت تعجّب می‌کند، چون بخاطر در دسترس نبودن، عقل نمی‌تواند آن را درک کند، اما وقتی برخی از احوالات خواب را ملاحظه کند، تعجبش برطرف می‌شود. او در خوابی که مثلا ده دقیقه طول کشیده است، به کشورهای بسیاری مسافرت می‌کند. میبیند. می‌خوابد و کارهای زیادی را انجام می‌دهد که اگر بخواهد در دنیای واقعی آن کارها را انجام دهد، به چندین روز نیاز دارد. پس این کارها چگونه انجام یافته‌اند؟ چگونه برخی از نصوص را در خواب حفظ کرده است، و صحبتهای را که با بعضی از مردم انجام داده با وجود اینکه طولانی است هنوز به یاد دارد؟! آیا این، دلیل نیست بر اینکه احوال آخرت بر قلب بشر خطور نمی‌کند؟ 3- فائده و سود عظیمی که از رؤیا حاصل می‌شود: رؤیای صادقه از جانب خداوند است پس فوائد زیادی را در بردارد. از جمله: * استواری، قوّت و نیرو بخشیدن خداوند به مؤمنین. بنابراین در حدیث صحیح آمده است: «أنه لا یبقی فی آخر الزمان إلاَّ المبشرات، فقالوا»: ما هی یا رسول الله، قال: «الرؤیا الصالحة یراها المؤمن أو تری له». «در آخر زمان چیزی جز مبشرات باقی نمی‌ماند. عرض کردند ای رسول خدا «مبشرات» چیست؟ فرمودند رؤیای ...». و همچنین در حدیث آمده است: «فی آخر الزمان لا تکاد رؤیا المؤمن تکذب». «در آخر زمان رؤیای مؤمن تقریباً دروغ از آب درنمی‌آید». چون در این زمان که عدة یاوران رو به کاهش می‌رود و عدة دشمنان رو به افزایش، مؤمن نیاز بیشتری به تثبیت و مدد خداوند دارد. رؤیای صادقه سرآغاز خیر در امور آخرت است. برخی از مسلمانان همچون فُضیل بن عیاض، مالک بن دینار و جمعی دیگر از قدیم و جدید بوسیله آن به سوی حق هدایت شده‌اند، و در برخی نیز باعث افزایش ایمان و تقوی شده است. همچون اتّفاقی که برای عبدالله بن عمر م حاصل شد بوسیله خواب مشهوری که پیامبر ص آن را تعبیر نمود و فرمود: «نعم الرجل عبدالله لو کان یصلی من اللیل». [البخاری، (الجامع الصحیح 1121)]. «بهترین مرد عبدالله است اگر نماز شب بخواند». بعد از این، عبدالله در شب نمی‌خوابید مگر مدت کمی. رؤیای صادقه سرآغاز خیر در امور دنیا نیز هست. همچون دلالت رؤیا بر روزی، بر علاج و ... نمونه در این مورد بی‌شمار است. چه بسیارند بیمارانی که اسباب مرض خود را با چشم خود می‌بینند، و یا بر رازی دست می‌یابند که باعث شفایشان می‌شود. عوامل تکرار شدن رؤیا: 1 ـ اهتمام ورزیدن صاحب خواب به چیزی که در خواب میبیند. اگر انسان به چیزی زیاد بها بدهد و در دنیای واقعی به آن مشغول شود بسا به آن خواب میبیند و این، ناشی از پریشان قلبی اوست. اگر به امور دینی مشغول باشد چیزی که مناسب آن است به خواب میبیند مانند؛ اصحاب رسول خدا که هر روز خوابهایشان را برای پیامبر ص بازگو می‌کردند. اگر به امور دنیوی مشغول باشد مانند: ازدواج، تحصیل و یا تجارت پس او اغلب چیزی را به خواب میبیند که با آنها مناسب و سازگار باشد. 2 ـ ناتوانی و عدم امکان دست یافتن بر چیزی: اگر در رسیدن به منظوری تمام درها بر روی انسان بسته شد فتح و گشایشی برای خود یا بدیل آن را به خواب میبیند. به همین خاطر است که زندانیها زیاد خواب می‌بینند، همچنانکه این مسأله برای آن دو زندانی که با حضرت یوسف ؛ زندانی بودند، اتّفاق افتاد. شاید برای آنها به نوعی باعث آرامش و استواری باشد. 3 ـ کنجکاوی برای دست یافتن به مجهول و غیب که خداوند متعال از روی حکمت آن را از انسان مخفی نگهداشته است، اما انسان با طبیعت کنجکاوانة خود می‌خواهد بر معرفت آن دست یابد. «برای رسیدن به مقصود اگر فرد کنجکاو» فرد منحرفی می‌باشد به سوی کاهن و فالگیر و ... روی می‌آورد، و فراموش می‌کند که خداوند چهل روز نماز کسانی که پیش آنها می‌روند قبول نمی‌کند، و اگر آنها را تصدیق کنند کافر می‌شوند. اما مؤمن، به رؤیا روی می‌آورد. به آن امید که خداوند بوسیله آن نویدی یا پرهیز از شری را به او بنمایاند." ( بر گرفته از کتاب " قواعد ناب در تعبییر خواب" نوشته ی عبدالله بن محمد السدحان) والله اعلم وصلی الله وسلم علی محمد و علی آله و اتباعه الی یوم الدین سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت IslamPP.Com
| 
