آیا این روایت از رسول اکرم صلی الله علیه وسلم درست است که هر کس در ماه رمضان عمره برود معادل باحج واجب محسوب میشود ؟
الحمدلله، تمام ایام سال وقت انجام عمره است، البته در رمضان بهتر از ماههای دیگر است، چون پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده‌اند: «عمرة فی رمضان تعدل حجة». بخاری (1784). یعنی: عمره در رمضان معادل یک حج است. ثواب عمره در ماه رمضان معادل حج فرض است، چنانکه از ابن عباس رضی الله عنهما روایت است: «لَمَّا رَجَعَ النَّبِیُّ صلی الله علیه وسلم مِنْ حَجَّتِه قَالَ لأُمِّ سِنَانٍ الأَنْصَارِیَّةِ: «مَا مَنَعَکِ مِنَ الْحَجِّ؟» قَالَتْ: أَبُو فُلانٍ ـ تَعْنِی زَوْجَهَا ـ کَانَ لَهُ نَاضِحَانِ حَجَّ عَلَی أَحَدِهِمَا وَالآخَرُ یَسْقِی أَرْضًا لَنَا قَالَ: «فَإِنَّ عُمْرَةً فِی رَمَضَانَ تَقْضِی حَجَّةً مَعِی». بخاری (1863) و مسلم (1256). یعنی: هنگامی که رسول الله صلی الله علیه وسلم از سفر حج، برگشت، خطاب به ام سنان انصاری فرمود: «چرا به حج نرفتی»؟ وی گفت: شوهرم دو شتر برای آب کشیدن داشت. یکی را با خود به حج برد، و دومی، زمینهای ما را آبیاری می کرد، رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: « ثواب یک عمره در ماه رمضان، برابر با حجی است که همراه من، ادا شود». این حدیث صحیح است، اما علمای اسلام در مورد کسی که این فضیلت را کسب کرده اختلاف نظر دارند: قول اول: گفته شده که این فضیلت تنها مخصوص آن زنی است که در حدیث فوق پیامبر صلی الله علیه وسلم وی را مورد خطاب قرار داده است. و این قول را به سعید بن جبیر از تابعین نسب داده اند که حافظ ابن حجر در "فتح الباری" (3/605) آنرا نقل کرده است. قول دوم: این فضیلت تنها برای کسی است که نیت و قصد رفتن به حج فرض را داشته است اما بنا به عذر مشروع موفق نشده تا به حج رود، سپس آنرا با عمره رمضان عوض می کند. در اینحالت برای او اجر یک حج کامل همراه پیامبر صلی الله علیه وسلم درنظر گرفته می شود. و این قول ابن رجب در "لطائف المعارف" (ص/249)، و ابن کثیر در التفسیر (1/531)، و شیخ الإسلام ابن تیمیة در "مجموع الفتاوی" (26/293-294) است. قول سوم: فضیلت وارده در این حدیث عام است، یعنی هرکسی که در ماه رمضان عمره بجای آورد مشمول آن فضیلت خواهد شد، یعنی عمره در رمضان معادل یک حج واجب است و این فضیلت برای تمامی مسلمانان است و خاص اشخاص یا احوالی نیست. و این رای بیشتر اهل علم از مذاهب چهارگانه اهل سنت است. نگاه کنید به کتابهای: "رد المحتار" (2/473) ، "مواهب الجلیل" (3/29) ، "المجموع" (7/138) ، "المغنی" (3/91) ، "الموسوعة الفقهیة" (2/144). و این قول (سوم) نزدیکترین و راجح اقوال است، یعنی هرکسی در ماه رمضان به عمره رود، اجر او معادل یک حج واجب است. و دلیل انتخاب این رای اینست چون: اولا: این حدیث را گروهی از صحابه روایت کرده اند، چنانکه امام ترمذی گفته: «و در این باب، از ابن عباس وجابر وأبی هریرة وأنس ووهب بن خنبش نیز وارد شده است». که در بیشتر روایتشان ذکری از آن زن سوال کننده نشده است. دوما: در طول اعصار مختلف از جمله در عهد صحابه و تابعین، مردم همواره حریص بودند تا عمره خود را در ماه رمضان قرار دهند تا آن اجر و فضیلت را کسب کنند. نکته: شکی نیست که انجام عمره در ماه رمضان موجب ساقط شدن فریضه ی حج نخواهد شد، یعنی اگر کسی در ماه رمضان عمره بجای آورد ولی حج فرض را انجام ندهد، بریء الذمه نخواهد شد. مقصود از اینکه «عمره در رمضان معادل یک حج است» در حقیقت تشبیه اجر و ثواب عمره ی رمضان با حج واجب است نه اینکه جایگزین آن شود. با این وجود باز برابری اجر و ثواب عمره ی رمضان با حج واجب فقط در اندازه ی ثواب است، ولی (اجر و ثواب آن دو) در جنس و نوع برابر نیستند، پس بدون تردید حج واجب – از حیث جنس عمل - از عمره ی رمضان افضل تر است. خلاصه اینکه هرکس در ماه رمضان عمره برود، به اندازه ی اجر و ثواب یک حج واجب کسب می کند، با این تفاوت که حج واجب دارای فضایل و مزایا و مکانتی است که در عمره وجود ندارد، مثلا رفتن به صحرای عرفات، رمی جمرات، قربانی و غیره.. عمره ی رمضان و حج واجب در قدر و اندازه (یعنی در عدد) اجر و ثواب مساوی هستند، اما آندو در کیف و نوع مساوی نیستند. إسحاق بن راهویه می فرماید: «معنی این حدیث – یعنی حدیث (عمره در رمضان معادل یک حج است) – مانند حدیثی است که از پیامبر صلی الله علیه وسلم روایت شده که فرمود: « من قرأ : قل هو الله أحد فقد قرأ ثلث القرآن» یعنی: هرکس سوره ی قل هو الله أحد را بخواند، یک سوم قرآن را خوانده است»."سنن الترمذی" (2/268). و در کتاب "مسائل الإمام أحمد بن حنبل روایة أبی یعقوب الکوسج" (1/553) آمده: «گفتم: کسی که بگوید: (عمره در رمضان معادل یک حج است) آیا این ثابت است؟ (امام احمد) فرمود: آری، ثابت است. اسحاق گفته: این حدیث ثابت است، و معنای آن اینست که: برای او همانند حج اجر و ثواب نوشته می شود، ولی هرگز به حاجیان ملحق نمی شود». و شیخ الاسلام ابن تیمیه رحمه الله می گوید: « هیچ انسان عاقلی آنچه را که بعضی از جاهلان می گویند که عمره یکی از ما از میقات یا از مکه برابر با یک حج همراه پیامبر صلی الله علیه وسلم است، نمی گوید، چرا که از جمله موارد معلوم و مشخص در دین اینست که یک حج کامل از عمره رمضان افضلتر است، و اگر یک نفر از ما حج فرض بجای آورد باز برابر با یک حج همراه پیامبر صلی الله علیه وسلم نیست چه رسد به عمره!! و نهایت آنچه که از حدیث برداشت می شود اینست که عمره یکی از ما در رمضان از میقات هم اندازه (اجر) حج است»."مجموع الفتاوی" (26/293-294). والله اعلم وصلی الله وسلم علی محمد وعلی آله وأصحابه والتابعین لهم بإحسان إلی یوم الدین سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت IslamPP.Com
| 
