مبلغ سه ملیون تومان از کسی قرض گرفته بودم که او در ایران بود و من در افغانستان اما حالا اون شخص آمده و ادعای پول خودرا کرده است و من هم میخواهم که پول آنرا به وجه بهتر و بطریق که گناه شامل حال من نشود به او به پردازم اما مشکل ایجاست که زمانیکه من این مبلغ را از او به قرض گرفته بودم 1000 تومان ایرانی معادل 40افغانی میشد اما حالا 1000تومان ایرانی معادل 26افغانی است. وناگفته نماند که من مبلغ دو ملیون تومان را قبلا زمانیکه 1000تومان معادل 31افغانی بود برایش برداخت کردم ویک ملیون باقیمانده هم در همان وقت برایش آماده کردم و هنوز هم آماده و در خانه گذاشته است و منتظر بودم که او بیاید یا به کسی حواله کند که برایش بدهم و در خلال این مدت چندین بارهم به او گفته بودم که هرزمان که پول خود را می خواهی آماده است و او در جواب میگفت که نه لازم ندارم.
حالا اون میگوید که هرسه ملیون را من پول تومان بتو دادم حالا پول افغان بهمان نرخ که تبادله کرده بودی به من بده یعنی حالا که قیمت تومان به 26 افغانی است من باید برایش از 40 افغانی پول بدهم حالا نظر شریعت درین باره چیست چون اگر برایش تومان به پردازم طوریکه از ظاهر قضیه معلوم میشود او نقص میکند. و من هم از چندین عالم پرسان کردم آنها همگی میگن که تومان داده تومان هم باید بگیرد و من هنوز هم مرددهستم که شاید این صحیح نباشد جه کنم؟
تشکر
الحمدلله، شما به دو طریق می توانید قرض خود را اداء کنید: اول: همان سه میلیون تومان (یعنی پول ایرانی) را به ایشان بازگردانید، که بنظر ما این بهتر است چون ایشان 3 میلیون پول ایرانی به شما داده اند شما نیز موظف هستید همان مبلغ را (به تومان) و بدون کاهش بازگردانید، بدون اینکه به تغییر قیمت پول رایج دو کشور نسبت به هم توجهی داشته باشید، زیرا اصل بر آنست که در وقت ادای قرض همان ارزی بازگردانده شود که در روز قرض اخذ شده است؛ یعنی اگر تومان قرض گرفته باید تومان نیز بدهد، و اگر افغانی قرض گرفته باید افغانی بازگرداند و ... پس شما می توانید سه میلیون تومان ایرانی را تهیه کنید و بعد همان سه میلیون را به تومان به او پس دهید و مجبور نیستید که با پول افغانی قرضتان را پس دهید. و الان که تنها یک میلیون باقی مانده، همان یک میلیون را به تومان به او پس بدهید. و بهتر آنست که – در این اوضاع که نرخ دو ارز تغییر کرده - اندکی بیشتر از سه میلیون تومان به او بدهید تا او نیز خشنود گردد و متضرر نشود، و این ربا نیست، زیرا زمانی ربا محسوب می شود در لحظه ی قرض، دو طرف این شرط را بگذارید که بیشتر از مبلغ قرض بازگردانید، اما اگر هنگام ادای قرض خود – بدون شرط اولیه - شما داوطلبانه بیشتر از مبلغ قرضی به او بازگردانید این کار پسندیده ای است و از جابر بن عبدالله رضی الله عنه روایت است: «أتیت النبی صلی الله علیه وسلم و هو فی المسجد – قال مسعر أراه قال ضحی – فقال : صل رکعتین، وکان لی علیه دین فقضانی و زادنی». بخاری (2394). یعنی: «پیامبر صلی الله علیه وسلم در مسجد نشسته بود نزد او رفتم، - مسعر – گوید : به نظرم جابر گفت: هنگام ضحی بود، که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود : دو رکعت نماز بخوان، پیامبر به من بدهکار بود، آن بدهی و چیزی بیشتر از آن را به من داد». دوم: همانطور که گفته شد اصل بر آنست که: قرض با همان پولی اداء شود که در روز اول قرض گرفته شده بوده، و این اصل است؛ اما اگر در وقت ادای قرض طرفین توافق کردند که قرض با ارز دیگری پرداخت شود، این ایرادی ندارد (بشرطیکه در هنگام عقد قرض، چنین شرطی نشده باشد)، اما باید پول قرض گرفته شده را بر اساس قیمت روزی که قرض اداء می شود حساب کنند، نه بر اساس روزی که قرض گرفته شده است. از عبدالله ابن عمر رضی الله عنه روایت است که گفت: «کُنْتُ أَبِیعُ الْإِبِلَ بِالدَّنَانِیرِ [أی مؤجلاً] وَآخُذُ الدَّرَاهِمَ ، وَأَبِیعُ بِالدَّرَاهِمِ وَآخُذُ الدَّنَانِیرَ ، فسألت رسول الله صلی الله علیه وسلم عن ذلک فقال: لَا بَأْسَ أَنْ تَأْخُذَهَا بِسِعْرِ یَوْمِهَا، مَا لَمْ تَفْتَرِقَا وَبَیْنَکُمَا شَیْءٌ». روی أحمد (6239) وأبو داود (3354) والنسائی (4582) والترمذی (1242) وابن ماجه (2262) والحدیث صححه بعض العلماء کالدارقطنی والحاکم والنووی . وصوّب شعبة والترمذی والبیهقی أنه موقوف ، ورجحه الحافظ فی "الدرایة" (2/155) ، والألبانی فی "إرواء الغلیل" (5/173). یعنی: «من شتر را با دینار (به قرض) می فروشم ولی (در وقت گرفتن قرض بجای دینار) درهم می گیرم، و یا شتر را با درهم (به قرض) می فروشم ولی (بجای درهم) دینار می گیرم، در (مورد جواز این کار) از رسول خدا صلی الله علیه وسلم سوال کردم، ایشان فرمودند: «مشروط بر آنکه با قیمت روز باشد، و زمانی که از یکدیگر جدا می شوید چیزی بین شما نماند (یعنی همه را یکجا بپردازد و چیزی از قرض باقی نماند)». شیخ عبدالمحسن العباد در کتاب " شرح سنن أبی داود " در ذیل این حدیث می نویسد: «اگر کسی مقداری نقره بدهکار باشد و بخواهد با طلا بدهیش را بپردازد، و یا بلعکس؛ مقداری طلا بدهکار باشد و بخواهد با نقره بدهیش را بپردازد، ایرادی در این کار نیست و مانعی ندارد، و مانند این مثل حالتی است که کسی ارز مشخصی بدهکار باشد و سپس بخواهد که با ارز دیگری قرض طلبکار را بدهد، در اینحالت ایرادی وجود ندارد که بنا به قیمت روز پرداخت قرض، بدهی را پس بدهد. پس هرگاه مقداری طلا بدهی داشته باشد و سپس زمانی بر آن گذشت و خواست که بجای طلا، نقره بدهد، در اینحالت نباید به قیمت (طلا) در روزی که قرض داده شده نگاه کند، بلکه باید به قیمت آن (طلا) در روز بازپرداخت قرض نظر کند، زیرا آنچه در ذمه اوست ارز معینی است که اگر در هر وقتی آنرا بازگرداند حق را ادا کرده، و اگر خواست با ارز یگری بدهیش را بدهد ایرادی ندارد اما باید بر حسب قیمت (ارزها) در روز بازپرداخت قرض باشد». و از علمای هیئت دائمی افتاء سوال شد: حکم چیست اگر شخصی هزار دلار قرض بگیرد و هنگام ادای قرض آنرا با ارز دیگری غیر از دلار بازگرداند، یعنی آنرا با ریال سعودی بازگرداند و به ازای آن هزار دلار چهار هزار ریال سعودی پس بدهد؟ با توجه به اینکه آن هزار دلار در زمان دادن قرض معادل 3500 ریال سعودی بود. پاسخ دادند: «کسی که قرضی گرفته همان جنسی را بازگرداند که قرض گرفته، و اگر خواست قرضش را با ارز دیگری اداء کند باید بر حسب نرخ دلارها در زمان ادای قرض باشد ]نه بر حسب زمانی که قرض را گرفته[ اما برای مسلمان جایز نیست که در هنگام عقد قرض شرط بگذارند که مبلغ بدهی با ارز دیگری بازگردانده شود؛ زیرا این بمانند تبادل (دو) ارز بدون تقابض (دست به دست) خواهد شد که به دلیل حدیث عباده جایز نیست». "فتاوی اللجنة الدائمة" (14/166). توجه: حدیث عباده بن صامت رضی الله عنه چنین است: از عبادة بن صامت رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «الذَّهبُ بالذَّهَبِ وَالْفضةُ بالْفضَّةِ وَالْبُرُّ بالْبُرِّ وَالشّعیرُ بالشعیرِ وَالتّمْرُ بالتّمْرِ وَالْمِلْحُ بالمِلْحِ مِثْلاً بمثْلٍ سَوَاءً بِسَواءٍ یَداً بیدٍ فإذا اخْتَلَفَتْ هذِهِ الأصْنَافُ فَبِیعُوا کَیْفَ شئْتُمْ إذا کانَ یَداً بیَدٍ». رَوَاهُ مُسْلِمٌ . یعنی: «طلا به طلا، نقره به نقره، گندم به گندم، جو به جو، خرما به خرما، مثل هم و بطور مساوی درست معامله شوند، هرگاه مبادله این انواع مختلف بود، هر طور که خواستید؛ بفروشید، به شرطیکه دست به دست معامله شود». بر طبق این حدیث؛ اگر دو نفر خواستند که پول رایج کشور خود را با هم مبادله کنند، جایز است بشرطیکه بصورت قرضی نباشد، یعنی مثلا یکی از آنها 100 دلار بدهد و دیگری سال بعد 200 افغانی بابت آن دلارها بدهد، این ربا است، اما اگر در همان مجلس دست به دست گردد، جایز است. همچنین علامه محمد بن صالح العثیمین رحمه الله از فقهای معاصر می گویند: «هرگاه کسی از شخص دیگری چند دلار قرض گرفت، در آنصورت تنها پس دادن آن دلارها در ذمه او لازم می شود، حال چه (در لحظه عقد قرض) شرط گذاشته باشند یا خیر، و بر بدهکار لازم نیست که بجز آن (دلارها) چیز دیگری را پس بدهد، حال چه قیمت (دلار) زیاد شده ویا کاهش یافته باشد و یا بر همان ارزش اولیه اش باقی مانده باشد، پس اگر کسی چیزی را قرض گرفته باشد جز بازگرداندن همان چیز بر وی لازم نیست، اما اگر فرد بدهکار بخواهد بدهیش را با ارز دیگری (یعنی با پول دیگری غیر از دلار) ادا کند و هر دو طرف بر آن اتفاق کردند، ایرادی بر آن نیست ولی بشرطیکه بنا به قیمت و نرخ روزی که قرض ادا می شود باشد». "فتاوی نور علی الدرب" (244/3). پس یا همان سه میلیون تومان ایرانی را به ایشان پس دهید، و یا اگر می خواهید با پول رایج افغانستان قرض خود را اداء کنید، می بایست بر اساس قیمت افغانی در روزی که قرض اداء می شود حساب کنید، یعنی الان که قصد ادای قرض خویش را دارید باید در بازار سوال کنید که یک افغانی معادل چند تومان ایرانی است، سپس معادل سه میلیون تومان ایرانی به دوست خود افغانی بدهید، مثلا فرض کنید سه سال قبل سه میلیون تومان از دوست خود قرض گرفته اید که در آنروز 1000 تومان معادل 40 افغانی بود، اما اکنون که وقت ادای قرض فرا رسیده 1000 تومان معادل 26 افغانی است، شما باید حساب کنید که سه میلیون تومان ایرانی امروز معادل چند افغانی است؟ که ما حساب کردیم (اگر هر 1000 تومان معادل 26 افغانی باشد) در آنصورت سه میلیون تومان معادل 78000 افغانی خواهد شد، و شما می بایست به ازای آن سه میلیون قرض گرفته شده اکنون 78000 افغانی بازگردانید، و الان که تنها یک میلیون تومان از کل بدهی باقی مانده است، می توانید به اندازه یک میلیون تومان باقی مانده به ایشان افغانی بدهید که می شود 26000 افغانی، مگر آنکه بخواهید با اختیار و خواست خود اندکی بیشتر به او بدهید تا او نیز بخاطر قرضی که به شما داده متضرر نشود که این از نیک اداء کردن قرض بشمار می رود. در حدیث صحیح از ابوهریره رضی الله عنه روایت است : «کان لرجل علی النبی صلی الله علیه وسلم سن من الإبل، فجاءه یتقاضاه فقال النبی صلی الله علیه وسلم أعطوه، فطلبوا سنه، فلم یجدوا إلا سنا فوقها فقال : أعطوه فقال: أوفیتنی أوفی الله بک، قال النبی صلی الله علیه وسلم إن خیارکم أحسنکم قضاء». بخاری (2393). یعنی: «پیامبر صلی الله علیه وسلم شتری به مردی بدهکار بود. آن مرد نزد پیامبر آمد و شترش را خواست. پیامبر فرمود : (شتر را) به او بدهید، لذا دنبال شتری مثل شتر او گشتند ولی نیافتند، شتری بزرگتر پیدا کردند. پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود : (این شتر را) به او بدهید، مرد گفت: حق مرا به صورت کامل ادا کردی خداوند حق شما را ادا کند. پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: بهترین شما کسی است که به بهترین وجه قرضش را ادا کند». والله اعلم وصلی الله وسلم علی محمد وعلی آله وأصحابه والتابعین لهم بإحسان إلی یوم الدین سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت IslamPP.Com
| 
