حکم خوردن پنیرهایی که منبع پنیرمایه آن مشخص نباشد چیست؟
الحمدلله،
ماده ای که به شیر می آمیزند تا شیر را به پنیر تبدیل کند : (إنفَحه) یا شیردان و یا پنیرمایه گویند، که عبارتست از : «ماده زرد رنگی که از شکم بزغاله شیرخواره در می آورند و با موی آن خیسانده و سپس آب آنرا با فشار در شیر می چکانند تا از آن پنیر بدست آید».
(در لغتنامه دهخدا آمده : «مایعی زردرنگ که از شکم بره و بزغاله شیرخواره برآید و آنرا بر پاره پشم بردارند پس ستبر و خشک گردد. و بگفتهٔ اصمعی و ابوزید شکنبهٔ بره و بزغاله را گویند که هنوز علف نخورده باشد. (از منتهی الارب) (از ناظم الاطباء). آنرا به فارسی پنیرمایه گویند زیرا چون آنرا در شیر بیامیزند پنیر گردد. (ناظم الاطباء). انفحة شیری باشد که منجمد و بسته می شود و در شکنبه بچه شتر یا میش یا بزو غیره بهم می رسد بشرطی که آن بچه تا حال گیاه نخورده باشد پس شکمش شکافته شیر مذکور که به زردی مایل می شود بیرون می آورند و خشک می کنند و در دواها بکار می برند. (غیاث اللغات )»).
اما پنیرمایه پاک است یا نجس؟
بستگی دارد که إنفحه (یا همان پنیرمایه) را از حیوان سربریده شده گرفته باشند یا از مردار؟
اگر حیوان را بصورت شرعی ذبح کنند، بدون خلاف پنیرمایه آن پاک است، و اگر برای تهیه پنیر از آن استفاده شود خوردن آن پنیر حلال است.
اما اگر از مردار گرفته شده باشد؛ بین فقهای مذاهب اختلاف رأی است که آیا انفحه بیرون آمده از مردار پاک است یا نجس؟ اگر حکم به نجاست آن دهیم در آنصورت جایز نیست برای تهیه پنیر از آن استفاده شود و خوردن آن پنیر جایز نیست.
«درباره نجاست پنیرمایه مردار حلال گوشت، که بعنوان مایه پنیر از آن استفاده می کنند، اختلاف نظر هست؛ جمهور فقهای مالکی و شافعی و حنبلی گفتند : نجس است، زیرا تحریم مردار شامل تمامی اجزای آن می شود چه روده باشد یا دیگر اعضایش، از اینرو اگر پنیری از آن تهیه شده باشد خوردنش حرام است. و امام ابوحنیفه گفته : نجس نیست، و شیخ الاسلام ابن تیمیه نیز این رای را راجح دانسته، زیرا هنگامی که صحابه وارد شهر مدائن شدند از پنیر آنجا خوردند، حال آنکه ذبایح مردم آن شهر در حکم مردار بود، و آنها مایه پنیر را از روده بزغاله بدست می آوردند و از آن پنیر تهیه می کردند. ولی ابویوسف و محمد شیبانی – دو شاگرد ابوحنیفه – گفتند : اگر بصورت مایع تهیه شود نجس است، زیرا نجاست بدن موجب نجاست مایه می شود، اما اگر بصورت جامد درآید و سپس ظاهر آن شسته شود پاک است».
نگاه کنید به : «الموسوعة الفقهیة» (39/388).
شیخ الاسلام ابن تیمیه می گوید : «رأی ظاهرتر آنست که پنیر مجوسیان حلال است و انفحه مرارد و شیر آن پاک است» "الفتاوی" (102/21).
و باز گفته : «در مورد پنیر حاصل شده از انفحه آنها (بعضی از طوائف باطنیه کافر) دو قول مشهور وارد است مثل سایر انفحه مردار و انفحه ذبایح مجوس و ذبایح فرنگ که گفته می شود حیوانات خود را سرنمی برند؛ بر مذهب ابوحنیفه و روایتی از احمد : این پنیر حلال است، زیرا انفحه مردار بر طبق این قول طاهر است، و انفحه با مرگ حیوان نمی میرد، و برخورد آن با مجرای نجس در شکم (مردار) آنرا نجس نمی کند.
و بر مذهب مالک و شافعی و روایت دیگری از احمد : این پنیر نجس است.. چرا که شیر و انفحه مردار در نزد آنها نجس است، و آنکسانی که ذبائح شان خورده نمی شود ذبیحه آنها در حکم مردار است.
هر دو طرف به آثاری از صحابه استدلال می کنند، مثلا گروه اول گفتند : چون از صحابه نقل شده آنها پنیر مجوس را خوردند. و گروه دوم هم گفتند : از صحابه نقل شده که آنها از آن پنیر خوردند چون گمان می کردند متعلق به نصاری است.
پس این مسئله محل اجتهاد است و فرد مقلد می تواند از فتوای یکی از این دو قول تقلید کند».
"مجموع فتاوی" (35/154).
پس اگر رای راجح این باشد، فرقی ندارد که منبع پنیرمایه مشخص باشد یا خیر، و آیا از حیوان ذبح شده گرفته شده است یا از مردار، در هر حال ایرادی ندارد که از پنیر ساخته شده از آن خورد.
منبع : سایت (الإسلام سؤال وجواب).
والله اعلم
وصلی الله علی نبینا محمد وعلی اله وصحبه وسلم
سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت
IslamPP.Com