ما دانشجویان پزشکی می خواهیم حکم شریعت را از نظر شما در خصوص کارکردن در بیمارستانهای مختلط بدانیم، که در آن پزشک مرد بیماران زن و مرد را معالجه می کنند. متاسفانه تمامی بیمارستانهای کشور ما اینگونه هستند، یعنی زنان و مردان در یک بیمارستان مداوا می شوند و جدا از هم نیستند، و ممکن نیست که پزشکان مرد در بیمارستان خاص مردان کار کنند چون اصلا چنین بیمارستانهایی در کشورمان وجود ندارد، بعضی از دانشجویان می گویند اگر کار در این بیمارستانها را رها کنیم منجر به تعطیلی مصالح مسلمین و واقع شدن در مفاسد بیشتر خواهد شد، اکنون ما در سردرگمی شدیدی به سر می بریم، لطفا پاسخ قانع کننده ای ارائه دهید، شاید الله متعال توسط شما ما را بر راه صواب هدایت فرماید.
الحمدلله،
اهتمام و توجه شما به شناحت حکم شرعی این مسأله جای شکر و تقدیر دارد، از الله متعال مسئلت داریم که ما و شما را در قول و عمل ثابت قدم و استوار بدارد.
در مورد سوال شما باید ابتداء به این نکته اشاره کنیم که : در اصل پزشک مرد تنها می تواند بیمار مرد را مداوا کند، و بیمار زن را بایستی پزشک زن مداوا نماید، و اگر پزشک زن نبود اولویت با پزشک زن کافر است بعد با پزشک مرد مسلمان، در این مورد فقهای «مجمع فقه اسلامی» بصورت زیر فتوا صادر نمودند :
«اصل بر آنست که هرگاه پزشک متخصص زن وجود داشت لازمست که وی متولی بیمار زن شود، و اگر وجود نداشت؛ پزشک زن غیر مسلمان که ثقه است، و اگر اینهم موجود نبود نوبت پزشک مرد مسلمان می رسد، و اگر آنهم نبود می توان از پزشک مرد غیر مسلمان بهره برد، و در هنگام تشخیص و مداوای بیمار بایستی آن مقدار از بدن زن که مورد نیاز است ظاهر شود و بیشتر از حد نیاز نباشد و پزشک هم تا حد توان چشم خود را فروگذارد (و پرهیز نماید)، ضمنا معالجه بیمار زن توسط پزشک مرد بایستی در حضور محرم یا شوهر یا زن ثقه دیگری باشد تا مبادا بین پزشک و بیمار خلوت ایجاد شود.
و توصیه می کنیم : مسئولین سلامت (مملکت) تمام تلاش خود را بکارگیرند تا زنان (برای تحصیل و آموختن) در مجال علوم پزشکی و تخصص در تمامی رشته های آن مبادرت ورزند، خصوصا برای بیماریهای زنان و زایمان، چرا که پزشکان زن در این رشته های تخصصی اندک اند، تا (با زیاد شدن زنان در این رشته ها) نیازی به روی آوردن به استثناء (و رخصت شریعت) نشویم». "مجلة المجمع" (8/1/49).
اما اگر مسلمانان کشوری به مصیبتی گرفتار آیند به اینصورت که تمامی بیمارستانها مختلط باشند – آنگونه که در سوال ذکر شده – باید گفت که این یک حقیقت استثنائی دردآور است، و برای همین تطبیق ضوابط بیان شده در آنجا ناممکن است، چرا که تعداد زیادی از زنان و مردان مجبور می شوند به این بیمارستانها مراجعه کنند، و بقصد معالجه، خود را بر پزشکان مرد عرضه دارند، بدون تردید منع نمودن پزشکان صالح برای کار کردن در این بیمارستانها به معنای رها کردن بیمارستان برای افراد ناصالح است افرادی که از خدا نمی ترسند و از نظر کردن و لمس کردن و خلوت حرام پرهیز نمی کنند، و به معنای خالی گذاشتن دانشگاههای پزشکی از وجود افراد متدین و ملتزم است، و به معنای محروم ساختن اینگونه پزشکان از فرصتهای کاری است، و اینها مفاسد بزرگی هستند که مفسده اختلاط و نظر کردن به عورت زنان را می افزایند.
بنابراین از نظر ما – والله اعلم – ایرادی ندارد که شما دانشجویان پزشکی در اینگونه بیمارستانها کار کنید، ضمن اینکه تا حد ممکن بایستی به ضوابط شرعی پایبند باشید از قبیل عدم خلوت و بسنده کردن به موضع مورد نیاز برای مداوا و غیره، علاوه بر این؛ سعی و تلاش جدی خود را برای تغییر وضعیت موجود می کنید، تا بیمارستانهای خاص مردان و خاص زنان تاسیس شوند بگونه ایکه از هرگونه اختلاط سالم بمانند، و تلاش کنید تا مسئولین را به انجام این امر مهم قانع کنید.
این رأی ما بر دو امر مبنا است :
اول : آنچه که نزد اهل علم ثابت است مبنی بر اینکه : شریعت برای تحصیل مصالح و تکمیل آن، و از آنسو برای تعطیل مفاسد و تقلیل آن آمده است، و این یکی از مقاصد شریعت است، و از بین دو مفسده؛ کم هزینه ترین را برای دفع مفسده بزرگتر مرتکب می شود.
دوم : فتوای بعضی از اهل علم مبنی بر جواز پذیرفتن وظائف ممنوعه برای کاستن از شر در حد امکان، که بر مبنای قاعده فوق استوار است؛ چنانکه مثلا شیخ الاسلام ابن تیمیه رحمه الله در مورد پذیرفتن مسئولیت ولایات فتوا داده است، درحالیکه والیان ملزم به گرفتن مالیات از مردم هستند، مالیاتی که در اسلام جزو گناهان کبیره است، اما والی بایستی تا حد امکانش در برپایی عدل و رفع ظلم بکوشد، و تا جائیکه می تواند از میزان مالیات بکاهد، اگر او ولایت را ترک کند جای وی را فرد دیگری می گیرد که علاوه بر اخذ مالیات ظلم بیشتری هم روا می دارد، لذا شیخ الاسلام رحمه الله فتوا دادند که برای او جایز است در منصبش باقی بماند، و اگر جایگزین وی فرد بهتری نباشد در آنصورت حتی بقای او از ترک منصب بهتر است، چنانکه گفتند : «.. و گاهی آن (منصب) بر او واجب می شود، و آن زمانی است که کسی جز او بر آن توانا نباشد. ترویج عدالت بر حسب امکان، و همینطور رفع ظلم بر حسب امکان فرض کفایی است، و هر انسانی بایستی به اندازه توانش برای آن بکوشد، خصوصا اگر کسی جز او برای آن نباشد..» "مجموع الفتاوی" (30/356- 360).
و مشخص است که اخذ مالیات از مردم حرمت شدیدی دارد، اما اگر ولایت یک مسلمان صالح موجب تخفیف شر و ظلم از مردم شود، پذیرفتن جایگاه والی جایز خواهد شد.
علامه ابن عثیمین در تعلیق بر کلام شیخ الاسلام گفته : «مصالح عامه بایستی مراعات شوند، اگر مثلا مسأله پزشکی را ترک کنیم، و اهل خیر (و صلاح) طبابت را نیاموزند، و گفته شود : چگونه علم پزشکی بیاموزم درحالیکه در کنار ما زنان پرستار و دانشجو باشند؟! ما می گوئیم : آیا اگر تو از آن امتناع کردی مکان خالی می ماند؟ (خیر!) بلکه افرادی پلید و فاسد خواهند آمد (و آن مکان را اشغال می کنند) و چه بسا اگر تو و افرادی مثل تو باهم باشید شاید روزی از روزها خداوند والیان امور را هدایت کند و زنان را جدا و مردان را جدا کنند» "شرح کتاب السیاسة الشرعیة" ص 149.
و باز از جناب علامه ابن عثیمین سوال می شود : ما گروهی از پزشکان در شهر ریاض کار می کنیم، که بصورت نوبتی است، در آنجا بیماران زن و مرد مراجعه می کنند، گاهی بیمار زن مراجعه می کند و مثلا از سردرد یا درد شکم می نالد، و مقتضای کار پزشکی آنست که ابتدا بررسی کند و علت سردرد را بیابد، و یا شکم و سر و دیگر مواضع را بررسی کند تا مسئولیتی بر وی نماند، و البته اگر بررسی هم نکند چه بسا مریض چندان آسیب نبیند، یعنی راه فرار از آن (بررسی و معاینه) هست، اما برای آنکه معالجه بهتر صورت گیرد لازمست معاینه کند ...
پاسخ دادند : «بر مسئول بیمارستان واجب است این مسائل را لحاظ کند و بین مردان و زنان نوبت قرار دهد تا هرگاه بیماران زن نیاز به معالجه یا معاینه داشتند (پزشکان) زن آنرا برعهده گیرند، اگر مسئول بیمارستان این واجب را انجام نداد ایرادی ندارد شما زنان را معاینه کنید، اما بشرط آنکه خلوت و شهوتی درکار نباشد، و همچنین باید انجام معاینه لازم باشد، اگر نیازی به معاینه نباشد و امکان تاخیر معاینه دقیق تا زمان رسیدن (پزشکان) زن وجود داشت، پس آنرا به تاخیر اندازید، و اگر ممکن نبود ایرادی (بر معاینه) نیست». "لقاءات الباب المفتوح " (1/206).
منبع : سایت (الإسلام سؤال وجواب).
والله اعلم
وصلی الله علی نبینا محمد وعلی اله وصحبه وسلم
سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت
IslamPP.Com
