سوالی دارم که مرا به فکر فروبرده است، مدتی قبل بدون آنکه قصد اسائه ادب به اسلام داشته باشم سخنی گفتم، آیا این موجب کفر است؟ و آیا توبه بر من واجب است؟
الحمدلله،
هرگاه مسلمان کلمه یا سخن منکری بر زبان جاری کند که متضمن گناه یا اسائه ادب به دین اسلام و یا خدا و یا پیامبر صلی الله علیه وسلم باشد، ولی در همانحال قصد و اراده گفتن آنرا نداشته باشد، بلکه به دلیل سبقت زبان باشد، یعنی بدون آنکه قصد گفتن آن کلمه را داشته باشد زبانش بر اراده اش پیش افتد و آنرا بگوید، و یا امثال این مورد که متکلم قصد نطق آن کلمه را نداشته باشد؛ در اینگونه موارد خدای متعال از بندگانش گذشت می کند و گناهی بر آنها نمی نویسد، می فرماید : « رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَا إِنْ نَسِینَا أَوْ أَخْطَأْنَا » (بقره 286).
یعنی : «پروردگارا! اگر فراموش‌کردیم، یا به خطا رفتیم، بر ما مگیر». در حدیث شریف آمده است: «چون مؤمنان این‌دعا را خواندند، حق تعالی فرمود: به‌تحقیق که اجابت کردم. پس گناه خطا وفراموشی را از آنان برداشت» روایت مسلم و حدیث صحیح است.
و ابوذر غفاری رضی الله عنه روایت کرده که : رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرمودند : « إِنَّ اللَّهَ تَجَاوَزَ عَنْ أُمَّتِی الْخَطَأَ وَالنِّسْیَانَ وَمَا اسْتُکْرِهُوا عَلَیْهِ » ابن ماجة (2043) و صححه الألبانی فی "صحیح ابن ماجة" .
یعنی : « همانا خداوند از امت من در سه چیز درگذشته است: از خطا و فراموشی و این که [در سخن یا عمل] مجبور به‌انجام کار حرامی گردند».
حافظ ابن حجر رحمه الله درباره این حدیث می گوید : «و این حدیث بزرگ و جلیلی است، یکی از علماء گفته : شایسته است نصف اسلام حساب شود، زیرا یک عمل یا از روی قصد و اختیار انجام می شود، و یا از روی خطا و فراموشی و یا اجبار که این قسم اخیر به اتفاق مورد عفو گذشت قرار گرفته است» "فتح الباری" (5/161) .
و علمای هیئت دائمی افتاء درباره آن گفتند : «یعنی خدای متعال پیامبرش محمد صلی الله علیه وسلم را در مورد امتش مورد کرم قرار دادند به اینکه هیچیک از افراد این امت را چنانچه از روی خطا یا فراموشی حرامی را مرتکب شوند و یا واجبی را ترک کند، مواخذه نمی کند، و در حکم او تعالی گناهکار قلمداد نمی شود» "فتاوی اللجنة الدائمة" (4 /401) .
اما اگر کسی کلمه یا سخنی بگوید که دربردارنده نوعی بی ادبی و عصیان یا کفر باشد، و بداند که این کلمه دربردارنده چنین چیزی است، با این وجود با گفتن آن قصد ارتداد و خروج از اسلام را ندارد و تنها از روی عبث یا لهو و لعب یا تمسخر یا غرضی دنیوی آنرا بر زبان جاری کند، در اینحالت حکم بر او منطبق می شود و معذور نیست، حتی اگر ادعا کند که جدی نگفته است.
خداوند متعال درباره چند نفری که از روی شوخی کلمه کفر بر زبانشان جاری شد می فرماید : «وَلَئِنْ سَأَلْتَهُمْ لَیَقُولُنَّ إِنَّمَا کُنَّا نَخُوضُ وَنَلْعَبُ قُلْ أَبِاللَّهِ وَآَیَاتِهِ وَرَسُولِهِ کُنْتُمْ تَسْتَهْزِئُونَ * لَا تَعْتَذِرُوا قَدْ کَفَرْتُمْ بَعْدَ إِیمَانِکُمْ إِنْ نَعْفُ عَنْ طَائِفَةٍ مِنْکُمْ نُعَذِّبْ طَائِفَةً بِأَنَّهُمْ کَانُوا مُجْرِمِینَ» (توبه 65-66).
یعنی : « و اگر از آنها بپرسی (چرا این اعمال خلاف را انجام دادید؟!)، میگویند : «ما بازی و شوخی میکردیم!» بگو :« آیا خدا و آیات او و پیامبرش را مسخره میکردید؟!» (بگو: ) عذر خواهی نکنید (که بیهوده است؛ چرا که) شما پس از ایمان آوردن، کافر شدید! اگر گروهی از شما را (بخاطر توبه) مورد عفو قرار دهیم، گروه دیگری را عذاب خواهیم کرد؛ زیرا مجرم بودند».
ابن نُجَیم حنفی می گوید : «اگر کسی از روی مزاح و هزل گویی کلمه کفر بگوید در هر حال کافر گردد، و اعتقاد او (در این حکم) اعتباری ندارد» "البحر الرائق" (5/134).
در هر حال بر شما – سوال کننده – واجب است که توبه کنید، هرچند که بدون قصد و اراده چیزی گفته باشید، توبه کنید و مراقب زبان خود باشید، و در آینده هم برحذر باشید تا مبادا در چنین موقعیتی بیافتید.
منبع : سایت (الإسلام سؤال وجواب).
والله اعلم
وصلی الله علی نبینا محمد وعلی اله وصحبه وسلم
سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت
IslamPP.Com
