|
آداب روزه و باطل کننده های آن
بسم الله الرحمن الرحیم الحمدلله رب العالمین و الصلاة و السلام علی رسول الله و علی آله و اصحابه الی یوم الدین و اما بعد : ارکان روزه: 1- نیت : به دلیل فرموده خداوند متعال : ) وَمَا أمِرُوا إِلاَّ لِیَعبُدُوا اللهَ مُخلِصِینَ لَهُ الدِّینَ حُنَفَاءَ ((بینه : 5) «و به آنان دستور داده نشده بود مگر اینکه مخلصانه و حقگرایانه خدا را عبادت کنند». و به دلیل فرموده پیامبر صلی الله علیه وسلم : (إنما الأعمال بالنیات، و إنما لکل امری مانوی) «قبول و صحت اعمال با نیات است، و پذیرش و پاداش هر عمل بستگی به نیت آن دارد». لازم است که نیت هر شب، قبل از طلوع فجر باشد، به دلیل حدیث حفصه از پیامبر صلی الله علیه وسلم (من لم یجمع الصیام قبل الفجر فلا صیام له)نسایی یعنی: «کسی که قبل از طلوع فجر نیت روزه نکند روزهاش صحیح نیست». 2- خودداری از چیزهایی که روزه را باطل میکند، از طلوع فجر تا غروب خورشید: خداوند متعال میفرماید : ) فَالآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَ ابتَغُوا مَا کَتَبَ اللهُ لَکُم وَ کُلُوا وَ اشرَبُوا حَتَّی یَتَبَیَّنَ لَکُمُ الخَیطُ الأبَیضُ مِنَ الخَیطِ الأسوَدِ إلَی الفَجرِ ثُمَّ أتِمُّوا الصِّیَامَ إلَی اللَّیلِ ( (بقره : 187) «پس هم اکنون با آنان (زنانتان) آمیزش کنید و چیزی که خدا برایتان نوشته است را بخواهید (همچون بقای نسل و حفظ دین و آبرو و پاداش اخروی) و بخورید و بیاشامید تا آن گاه که رشته سپیده بامداد از رشته سیاه (شب) برایتان از هم جدا و آشکار گردد. سپس روزه را تا شب ادامه دهید». باطل کنند های روزه : باطل کنند های روزه 7 هفت مورد می باشند: 1- همبستری : زمانی که همبستری اتفاق بیافتد بر روزه دار واجب است که تجدید روزه کند و باید کفاره سنگینی هم بدهد که آزاد کردن برده ای است اگر نتوانست پس دو ماه را بدون قطع روزه بگیرد و اگر توانایی نداشت باید خوراک شصت فقیر را بدهد یا به آنها صبحانه و یا شام دهد یا به هرکدام از آن شصت نفر 1/4 صاع گندم یا برنج دهد و بهتر آنست که همراه آن گندم یا برنج گوشت یا غیر آن هم بدهد. 2- خروج منی: حال در حالت بیداری با استمناء باشد یا بازی کردن با همسر یا بوسه زدن یا هم آغوشی. 3- خوردن و آشامیدن فرق نمی کند که مفید باشد یا مضر مانند سیگار. 4- استفاده از سرنگ خوراکی ،دارویی که بوسیله آن انسان از غذا بینیاز می شود زیراکه استفاده از سرنگ خوراکی دارویی به منزله خوردن و نوشیدن است . اما سرنگی که غذایی نیست روزه را باطل نمی کند و فرق نمی کند که در عضلات باشد یا در رگ تزریق سود و فرق نمی کند که طعم آنرا در حلقش احساس کند یا نه. 5- خارج شدن خون حیض و نفاس 6- خارج کردن خون بوسیله حجامت یا چیزهای مثل آن مانند خارج کردن خون زیادی از بدن که همانند تاثیر حجامت بر بدن باشد،اما خارج شدن خود به خودی خون مانند خارج شدن خون از بینی که غیر عمدی نباشد یا خارج شدن خون بوسیله کشیدن دندان و مانند آن روزه را باطل نمی کند چون این موارد همانند حجامت نیستند. 7- قی کردن (استفراغ)عمدی ، و اگر بدون قصد قی کرد و غیر عمدی بود روزه اش باطل نمی شود با ملاحضه به اینکه روزه دار اگر چیزی از باطل کننده های روزه را از روی فراموشی یا بی اختیار و با زور انجام دادن انجام دهد ،روزه اش باطل نمی شود حتی اگر روزه دار غذا خورد و یا نوشیدنی نوشید در حالی که گمان می کند که خورشید غروب کرده یا هنوز نماز صبح فرا نرسیده است،باز هم روزه اش باطل نیست زیرا او نمی داند .واگر درخواب محتلم شود ( منی از بدن او خارج شود) روزه اش باطل نیست چون او بی اختیار بوده است. چیزهای که روزه را باطل نمی کند: 1-خوردن یا اشامیدن از روی فراموشی یا اجبا ر ,کسی که از روی فراموشی یا اجبار چیزی بخورد یا بیاشامد روزه اش صحیح است . 2-استفراغ غیر ارادی ,و بدون قصد ,روزه را باطل نمی کند . 3-مضمضه (آب در دهان کردن )و استنشاق (آب در بینی کردن )هنگام وضو گرفتنم ,روزه را باطل نمی کند مشروط بر اینکه مبالغه و زیاده روی نکند . 4-سرمه کشیدن در چشم ,همچنین چکاندن قطره در گوش و چشم روزه را باطل نمی کند . 5-فرو بردن آب دهان ,روزه را باطل نمی کند . 6-تزریق آمپول (وریدی و عضلانی )روزه را باطل نمی کند ,اما سرم خوراکی باطل کننده است . 7-مسواک زدن در هر وقتی که باشد اشکال ندارد هر چند همراه با برش و خمیر دندان باشد . 8-به تاخیر انداختن غسل جنابت یا غسل (حیض)عادت ماهیانه و نفاس ,تا بعد از طلوع فجر بهتر است ,حضرت عایشه و ام سلمه می فرمایند : «گاهی پیامبر صلی الله علیه سلم صبح می نمودند (وفجر طلوع می کرد )در حالی که جنب بودند . آنگاه غسل می کردند و روزه می گرفتند ». امام بخاری (1931) و مسلم (109) 9-احتلام شدن در نهار رمضان روزه را باطل نمی کند . 10-ریختن آب سرد روی سر و یا دوش گرفتن ,هیچ اشکالی ندارد . 11-بوسیدن و در آغوش گرفتن همسر ,برای کسی که بتواند خود را کنترل نماید ,و به همبستری (جماع )منجر نشود اشکالی ندارد ,هر چند که پرهیز کردن از این امور افضلو بهتر است . ام المو منین عایشه رضی الله عنها می فرماید :«پیامبر صلی الله علیه سلم در حالی که روزه بودند . همسران خودرا در آغوش می گرفت . وهمچنین در حال روزه همسران را می بوسید .ولی ایشان خود را سخت در کنترل داشت ». امام بخاری (1928) و مسلم (1106) 12-استعمال عطر , بخور ,و بوئیدن گل و ریحان هیچ اشکالی ندارد . 13-استفاده از بخاخ (اسپری مخصوص )برای کسانی که دچار بیماری (آسم)تنگی نفس هستند ,اشکالی ندارد.
آداب روزه: برای روزهدار مستحب است که آداب زیر را رعایت کند : 1- سحری خوردن: از انس روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: (تسحروا فإن فی السحور برکة)بخاری و مسلم یعنی:«سحری کنید، چون در سحری کردن برکت است». سحری کردن اگرچه با جرعهای آب هم باشد تحقق پیدا میکند؛ تأخیر در سحری مستحب است : از انس، از زید بن ثابت روایت است : (تسحرنا مع النبیصلی الله علیه وسلم ثم قام إلی الصلاة. قلت : کم کان بین الأذان و السحور؟ قال قدر خمسین آیة)بخاری و مسلم. یعنی:«با پیامبر صلی الله علیه وسلم سحری خوردیم، سپس پیامبر صلی الله علیه وسلم برای نماز بلند شد، (انس گوید) گفتم: فاصله بین أذان و سحری خوردن چقدر بود؟ گفت به اندازه تلاوت پنجاه آیه». اگر اذان (صبح) را شنید در حالی که غذا یا نوشیدنی در دست داشت، میتواند آن را بخورد یا بیاشامد، به دلیل حدیث ابوهریره که گوید : پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود : (إذا سمع أحدکم النداء و الإناء علی یدیه فلا یضعه حتی یقضی حاجته منه) حاکم یعنی: «اگر یکی از شما ظرف آب را در دست داشت و اذان را شنید، تا نیازش را از آن برطرف نکرده، ظرف را نگذارد».
2- پرهیز از سخنان بیهوده و دشنام دادن و چیزهای منافی روزه: از ابوهریره روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود : (إذا کان یوم صوم أحدکم فلا یرفث و لا یصخب و لایجهل فإن شاتمه أحد أو قاتله فلیقل إنی صائم) یعنی: «هرگاه یکی از شما روزه بود، فحش نگوید و داد و فریاد نکشد، و از اعمال جاهلانه پرهیز کند، و اگر کسی به او دشنام داد یا با او دعوا کرد باید بگوید : من روزه هستم». همچنین از ابوهریره روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود : (من لم یدع قول الزور و العمل به فلیس لله حاجة فی أن یدع طعامه و شرابه)ترمذی یعنی: «کسی که از گفتار باطل وعمل کردن به آن دست برندارد، خدا هیچ نیازی به خودداری او از خوردن و آشامیدن ندارد».
3- سخاوت و تلاوت قرآن: از ابن عباس روایت است : (کان النبیصلی الله علیه وسلم أجود الناس بالخیر، و کان أجود ما یکون فی رمضان حین یلقاه جبریل، و کان جبریل علیه السلام یلقاه کل لیلة فی رمضان حتی ینسلخ، یعرض علیه النبی صلی الله علیه وسلم القرآن، فإذا لقیه جبریل کان أجود بالخیر من الریح المرسلة)بخاری و مسلم یعنی:«پیامبر صلی الله علیه وسلم سخاوتمندترین مردم از لحاظ خیر بود و در ماه رمضان وقتی که جبرئیل او را ملاقات میکرد بیشتر سخاوتمند میشد، و جبرئیل هر شب در ماه رمضان تا پایان ماه با او ملاقات میکرد و پیامبر صلی الله علیه وسلم قرآن را بر او میخواند و وقتی که جبرئیل با اوملاقات میکرد، او برای بخشش خیر، از تندباد سریعتر میشد».
4- تعجیل در افطار از سهل بن سعد روایت است که پیامبرr فرمود : (لایزال الناس بخیر ما عجلوا الفطر( بخاری و مسلم یعنی:«تا زمانیکه مردم در افطاری عجله کنند در خیر و خوبیاند».
5- افطاری خوردن به صورتی که در حدیث زیر آمده است: از انس روایت است : (کان رسول الله صلی الله علیه وسلم یفطر علی رطبات قبل أن یصلی، فإن لم تکن رطبات فعلی تمرات، فإن لم تکن حسا حسوات من الماء)ترمذی یعنی: «پیامبر صلی الله علیه وسلم قبل از آنکه نماز مغرب را بخواند با چند خرمای رطب افطار میکرد، اگر خرمای رطب نبود چند خرمای خشک و اگر خرمای خشک نبود، چند جرعه آب مینوشید».
6- خواندن دعای زیر هنگام افطار: از ابن عمر روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم وقتی افطار میکرد میفرمود : (ذهب الظما و ابتلت العروق و ثبت الأجر إن شاء الله)ابوداوود. یعنی:«تشنگی بر طرف شد و رگها تر و خیس شدند إن شاء الله اجر و پاداش بر جای ماند».
قضای روزه ماه رمضان: قضای روزه ماه رمضان واجب فوری نیست بلکه واجب موقع میباشدکه مکلف هر وقت خواست، آن را قضا میکند، همانگونهکهکفاره آن نیزواجب فوری نیست. در حدیث صحیح از حضرت عایشه نقل شده است،که او روزه ماه رمضان را در ماه شعبان قضا میکرد. فوراً و بمحض اینکه توانائی قضای آنرا مییافت، آن را قضا نمیکرد. روزه قضا، برابر است با روزه ادا. بنابراین هرکس چند روزه را افطارکرده باشد، همان تعداد روزه را قضا میکند، بدون اینکه چیزی برآن بیفزاید. با این تفاوتکه درروزه قضا تابع و پشت سرهم آمدن لازم نیست. چون خداوند میفرماید:" ومن کان مریضا أو علی سفر فعدة من أیام أخر [یعنی هرکس بیمارباشد یا به سفررفت و افطارکرد بجای آن روزها،که بعلت بیماری و یا مسافرت افطارکرده است، بتعداد روزهائیکه افطارکرده است، چند روز دیگر را روزه بگیرد، خواه آن روزها پشت سرهم باشد یا نباشد. زیرا خداوند بطور مطلق گفته است نه بطور مقید]". دارقطنی از ابن عمر روایتکرده استکه پیامبر صلی الله علیه و سلم درباره قضای روزه رمضان گفت: «إن شاء فرق، وإن شاء تابع»[اگرخواست روزه قضا را پراکنده میگیرد یا آنها را پشت سرهم قضا میکند]". اگرقضای روزه ماه رمضان را بتاخیر انداخت تا اینکه رمضان دیگری فرا رسید، نخست روزه ماه رمضان حاضررا میگیرد، سپس قضای گذشته را بعد ازماه رمضان بجای میآورد و بروی فدیهای نیست، خواه این تاخیر یا عذر یا بیعذر باشد. و این رای برابر است با مذهب حنفیه. حسن بصری، امام مالک و امام شافعی و امام احمد و اسحاق میگویند: اگر تاخیرقضای روزه رمضان،تا موقعیکه رمضان دیگری فرا میرسد با عذر باشد، فدیه لازم نیست ولی اگر تاخیر بدون عذرباشد، نخست باید رمضان حاضررا بگیرد سپس بعد از ماه رمضان روزههای رمضانگذشته را قضاکند و برای هر روز یک مد طعام فدیه بدهد. این گروه بر رای خویش دلیلی ندارند،که شایسته احتجاج باشد. چنان پیدا استکه سخن حنفیه درست و صحیح میباشد، چه تشریع و قانونگذاری دینی تا نص صحیحی و صریحی نباشد جایز نیست. وصلی الله وسلم علی محمد و علی آله و اتباعه الی یوم الدین | 
