حکم بالا زدن آستین در وقت نماز

الحمدلله،

تشمیر لباس – یعنی بالا زدن و جمع کردن آن – چه در مورد آستین از ناحیه دستها باشد یا از ناحیه ساق پا باشد، نزد عامه اهل علم مکروه است.

بخاری و مسلم از ابن عباس رضی الله عنه روایت کردند که گفت : رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرمود : «أُمِرْتُ أَنْ أَسْجُدَ عَلَی سَبْعَةِ أَعْظُمٍ، وَلَا أَکُفَّ ثَوْبًا وَلَا شَعْرًا» بخاری (812) و مسلم (490).

یعنی : «به من دستور داده شده است که با هفت استخوان بدن (هفت عضو) سجده نمایم و موهای سر و لباس خود را جمع نکنیم».

در روایت بخاری این هفت عضو ذکر شدند : پیشانی، بینی، دو دست، دو زانو و سر انگشتان پا.

« أَکُفَّ: از کفّ به معنی جمع کردن است».

و مسلم در صحیح خود درباره ابن عباس رضی الله عنه روایت کرده : «أَنَّهُ رَأَی عَبْدَ اللهِ بْنَ الْحَارِثِ، یُصَلِّی وَرَأْسُهُ مَعْقُوصٌ مِنْ وَرَائِهِ فَقَامَ فَجَعَلَ یَحُلُّهُ، فَلَمَّا انْصَرَفَ أَقْبَلَ إِلَی ابْنِ عَبَّاسٍ، فَقَالَ: مَا لَکَ وَرَأْسِی؟ فَقَالَ: إِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یَقُولُ: «إِنَّمَا مَثَلُ هَذَا، مَثَلُ الَّذِی یُصَلِّی وَهُوَ مَکْتُوفٌ» مسلم (492).

یعنی : «او (یعنی ابن عباس) عبدالله بن حارث را دید که نماز می خواند درحالیکه موی سرش را از پشت جمع کرده بود، ابن عباس آنرا باز کرد! وقتی عبدالله بن حارث نمازش تمام شد رو به ابن عباس کرد و گفت : چکار با سر من داشتی؟ گفت : از رسول خدا صلی الله علیه وسلم شنیدم که می فرمود : مثال اینکار مانند کسی است که نماز بخواند و دست‌هایش به پشت بسته شده باشد».

امام نووی در "شرح صحیح مسلم" گفته : «علماء اتفاق نظر دارند که نماز خواندن درحالی که شخص لباس یا آستینش را جمع کرده باشد (بالا زده باشد) و یا موی سرش را از پشت جمع کند و .. و مانند اینها، به اتفاق علماء مورد نهی است و کراهیت تنزیهی دارد، اگر با آنحال نماز بخواند مرتکب عمل بدی شده ولی نمازش صحیح است» "شرح مسلم" (209) .

و باز گفته : « قول اصحّ امام شافعی این است: سجده بر این هفت عضو واجب است کسی که سجده بر یکی از این اعضای هفتگانه را ترک کند نمازش باطل است. همچنین علمای اسلام اتّفاق نظردارند، نمازگزار نباید به هنگام ادای نماز موهای سرش را در وسط آن جمع نماید، و نبایدآستینها و دامن لباسش را بالا بکشد و آنها را در یک جا جمع کند. عدّه‌ای معتقدند این اعمال نماز را باطل می‌کند، امّا قول صحیح این است که این اعمال نماز را باطل نمی‌سازد ولی ازثواب آن می‌کاهد و کسی که دست به چنین اعمالی بزند مرتکب امر خلاف می‌شود» شرح نووی بر مسلم ، ج 4، ص 209. نقل به معنا بود .

و در کتاب " فتح القدیر " (1/418) از کتب حنفیه آمده : «نماز خواندن در حالتی که آستین از ساعد بالا زده شده باشد مکروه است».

و در کتاب " تحفة المحتاج " (2/162-162) از کتب شافعیه آمده : «بالا زدن آستین یا لباس مکروه است .. هرچند که به دلیل شغلی اینکار را انجام دهد، و یا بر جنازه نماز بخواند، به دلیل حدیث متفق علیه : .. و حکمت از آن : برای منع نمازگزاز از سجده کردن با آنحال است، علاوه بر اینکه این هیئت با خشوع و تواضع منافات دارد».

علامه البانی در "صفة الصلاة" آورده : « ابن اثیر گوید: معنی حدیث این است که هر گاه موهای نمازگزار پخش باشد در سجده بر زمین می‌افتد و به نمازگزار ثواب سجده با آن می‌رسد (چون موهایش نیز به سجده می روند). اما اگر بافته باشد تشبیه شده است به کسی که نماز را با دستهای بسته می‌گزارد و بدین معنی است که موها به سجده نرفته است. می‌گویم (یعنی البانی) : معلوم است که این حکم خاص مردان است نه زنان چنانکه شوکانی از ابن عربی نقل کرده است».

و از پیامبر صلی الله علیه وسلم رایت است که فرمود : «إِذَا سَجَدَ الْعَبْدُ سَجَدَ مَعَهُ سَبْعَةُ آرَابٍ: وَجْهُهُ وَکَفَّاهُ وَرُکْبَتَاهُ وَقَدَمَاهُ» مسلم (491).

یعنی : «هرگاه عبدی به سجده رفت، هفت عضو بدن به سجده می‌افتند : چهره، دو کف دست، زانوها و قدم‌ها». اینجاست که گفته می شود : وقتی موها جمع نشوند، پس آن نیز به سجده می رود، و اگر در پشت سر جمع شوند از آن محروم می ماند، و این را از حکمت نهی از جمع کردن مو از پشت سر در وقت نماز بیان کردند و خدا بهتر می داند.

و اما مالکیه گفتند : زمانی آستین بالا زدن مکروه است که شخص برای نمازش چنین کند، ولی اگر قبل از داخل شدن به نماز بر آنحال بوده باشد، و یا به دلیل شغلش چنین کرده باشد، در اینحالت مکروه نیست، برخلاف جمهور که گفتند مکروه است.

در کتاب " شرح مختصر خلیل " (1/250) که از کتب مالکیه است آمده : «برای نمازگزار مکره است که آستین خود را بالا زند یا جمع کند، زیرا اینکار نمونه ای از ترک خشوع است .. و البته این زمانی است که برای نماز باشد، اما اگر لباس او (بر همین هیئت) باشد و یا به دلیل شغلش چنین کرده باشد و بعد که نماز فرا رسید با همانحال نماز خواند، کراهیتی ندارد، این را ابن یونس گفته، زیرا پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود : « به من دستور داده شده است که با هفت استخوان بدن (هفت عضو) سجده نمایم و موهای سر و لباس خود را جمع نکنیم » اینگونه خبر دادند که نهی از آن زمانی است که شخص با اینکار قصد خواندن نماز را هم داشته باشد».

و از جناب علامه ابن عثیمین سوال شد : حکم بالا زدن آستین در نماز چیست؟

پاسخ دادند : «اگر بخاطر نماز چنین کند، پس عمل او داخل در فرموده پیامبر صلی الله علیه وسلم می شود : «أُمِرْتُ أَنْ أَسْجُدَ عَلَی سَبْعَةِ أَعْظُمٍ، وَلَا أَکُفَّ ثَوْبًا وَلَا شَعْرًا». یعنی : «به من دستور داده شده است که با هفت استخوان بدن (هفت عضو) سجده نمایم و موهای سر و لباس خود را جمع نکنیم» متفق علیه . و اگر از قبل بخاطر انجام کاری و قبل از آنکه نماز بخواند، و یا به دلیل عرق زیاد و امثال این چنین کرده باشد، در اینحالت مکروه نیست.

و اگر به این دلیل که آستینش دراز است آنرا جمع کرده است، بایستی آنرا کوتاه کند تا داخل در کبر نشود» "مجموع فتاوی"  (13/308).

منبع : سایت (الإسلام سؤال وجواب).

والله اعلم

وصلی الله علی نبینا محمد وعلی اله وصحبه وسلم

سایت جامع فتاوای اهل سنت و جماعت

IslamPP.Com