بعضی از احادیث ضعیف و صحیحی که در بیان فضایل ماه مبارک رمضان و روزه وارد شده اند
الحمدلله رب العالمین و الصلاة و السلام علی رسول الله و علی آله و اصحابه الی یوم الدین و اما بعد: در مورد فضایل ماه مبارک رمضان احادیث زیادی وارد شده اند؛ که البته همه ی آنها صحیح نیستند و حتی بعضی از آن احادیث دروغ و ساختگی هستند. از اینرو هر مسلمانی باید مراقب باشد که احادیث را بشناسد و قبل از بیان آن از صحت حدیث اطمینان حاصل کند، خصوصا خطباء و دعوتگران که باید نسبت به این قضیه حساستر باشند تا مبادا اذهان مخاطبان خود را بخاطر احادیث ضعیف یا دروغین منحرف کنند، و بجای آنکه داعی خیر باشند دعوتگر به سوی انحراف باشند! ما در اینجا به حول و قوه الهی چندین حدیث ضعیف و صحیح را در مورد فضایل ماه رمضان ذکر می کنیم، و ابتدا با احادیث ضعیف شروع می کنیم تا خوانندگان گرامی ابتدا با این احادیث ناصحیح آشنایی یابند و آنگاه پس از ذکر چند حدیث ضعیف مشهور، به ذکر احادیث صحیح در باب فضایل رمضان و روزه خواهیم پردخت.
الف) چندین حدیث ضعیف یا موضوع در بیان فضایل رمضان: 1- حدیث مشهور سلمان را که ابن خزیمه در صحیح خود روایت کرده و گفته: بابی در مورد فضائل ماه رمضان اگر خبر صحیح باشد! سپس می گوید: حدثنا علی بن حجر السعدی حدثنا یوسف بن زیاد حدثنا همام بن یحیی عن علی بن زید بن جدعان عن سعید بن المسیب عن سلمان قال: خطبنا رسول الله صلی الله علیه وسلم فی آخر یوم من شعبان فقال: «أیها الناس، قد أظلکم شهر عظیم، شهر مبارک، شهر فیه لیلة خیر من ألف شهر، جعل الله صیامه فریضة، وقیام لیله تطوعاً، من تقرب فیه بخصلة من الخیر کان کمن أدی فریضة فیما سواه، ومن أدی فیه فریضة کان کمن أدی سبعین فریضة فیما سواه، وهو شهر الصبر، والصبر ثوابه الجنة، وشهر المواساة، وشهر یزداد فیه رزق المؤمن، من فطر فیه صائماً کان مغفرة لذنوبه، وعتق رقبته من النار، وکان له مثل أجره من غیر أن ینتقص من أجره شیء. قالوا : لیس کلنا نجد ما یفطر الصائم، فقال: یعطی الله هذا الثواب من فطر صائماً علی تمرة أو شربة ماء أو مذقة لبن، وهو شهر أوله رحمة ، وأوسطه مغفرة، وآخره عتق من النار، من خفف عن مملوکه غفر الله له، وأعتقه من النار، فاستکثروا فیه من أربع خصال: خصلتین ترضون بهما ربکم ، وخصلتین لا غنی بکم عنهما: فأما الخصلتان اللتان ترضون بهما ربکم: فشهادة أن لا إله إلا الله، وتستغفرونه، وأما اللتان لا غنی بکم عنهما : فتسألون الله الجنة، وتعوذون به من النار، ومن أشبع فیه صائماً سقاه الله من حوضی شربةً لا یظمأ حتی یدخل الجنة». یعنی: سعید ابن مسیب از سلمان رضی الله عنه روایت می کند که او گفت: رسول خدا صلی الله علیه وسلم در روز آخر ماه شعبان برای ما خطبه ای ایراد فرمودند و گفتند: « ای مردم! ماه بزرگی بر شما وارد خواهد شد، که ماه مبارکی است، و در آن شبی هست که از هزار ماه بهتر است، خداوند متعال روزه این ماه را فرض کرده است، و قیام شب آنرا سنت و مستحب قرار داده، هرکسی که در این ماه با عمل نیکی به خدا تقرب جوید بمانند آنست که در غیر ماه رمضان فریضه ای انجام داده باشد، و هرکس در آن فریضه ای انجام دهد بمانند آنست که هفتاد فرض را در غیر رمضان انجام داده باشد. و رمضان ماه صبر است، و ثواب صبر نیز بهشت است، و ماه همدردی و غمخواری است. و ماهی است که در آن رزق مومن زیاد می گردد، هرکسی که در این ماه روزه داری را افطار دهد این عمل موجب آمرزش گناهانش می شود، و از آتش جهنم رهایی می یابد، و همانند اجر روزه دار نصیب وی می شود بدون آنکه چیزی از ثواب او (روزه دار) کاسته شود». صحابه گفتند: همه ی ما توان افطار دادن روزه دار را نداریم. فرمودند: « خداوند متعال این ثواب را برای کسی که روزه داری را با یک خرمای یا یک جرعه آب یا شیر افطار دهد نیز می دهد. و ماه رمضان ماهی است که اول آن رحمت، و وسط آن مغفرت، و آخرش رهایی از آتش جهنم است. هرکس که بر غلام و کنیز خود آسان بگیرد خدای متعال وی را مغفرت کرده و از آتش جهنم آزادش می کند. پس در آن ماه چهار خصلت را زیاد انجام دهد؛ دو خصلت که بوسیله آن پروردگارتان را خشنود کنید، و دو خصلت دیگر که شما از آن بی نیاز نیستید: دو عملی که توسط آن خدای خود را راضی می کنید: شهادت دادن به لا اله الا الله، و استفغار و طلب آمرزش از اوست. و دو عمل دیگری که از آن بی نیاز نخواهید شد: از خدای متعال بهشت را مسئلت کنید، و از آتش جهنم به او پناه ببرید. و هرکس در این ماه روزه داری را سیر کند خدای متعال وی را از حوض من سیراب می گرداند که دیگر هیچگاه تشنه نمی شود تا آنکه داخل بهشت میگردد». این حدیث ضعیف است، چنانکه از علمای هیئت دائمی افتاء در خصوص صحت یا ضعف این حدیث استفتاء می شود و آنها می گویند: «در سند این حدیث شخصی بنام "علی بن زید بن جدعان" وجود دارد که به دلیل بدی حافظه اش (راویی) ضعیفی است. همچنین در سند آن شخص دیگری بنام "یوسف بن زیاد البصری" وجود دارد که او منکر الحدیث است، و باز شخص دیگری بنام "همام بن یحیی بن دینار العودی" در سند آن وجود دارد که حافظ ابن حجر رحمه الله در کتاب "التقریب" در مورد وی گفته: فرد ثقه ای است ولی گاهی دچار وهم و اشتباه می شود. با این وجود: حدیث با این سند جزو احادیث دروغین نیست، اما حدیث ضعیفی است، و البته فضایل رمضان بسیارند که توسط احادیث صحیح دیگر ثابت شده اند». وبالله التوفیق ، وصلی الله علی نبینا محمد وآله وصحبه وسلم" شیخ عبد العزیز بن عبد الله بن باز ... شیخ عبد الرزاق عفیفی ... شیخ عبد الله بن غدیان ... شیخ عبد الله بن قعود . "فتاوی اللجنة الدائمة للبحوث العلمیة والإفتاء" (10/84- 86). همچنین علامه ناصرالدین البانی رحمه الله در کتاب " السلسلة الضعیفة و الموضوعة " به شماره (871) حدیث سلمان را منکر دانسته است، سپس می گوید: «سند این حدیث بخاطر وجود علی بن زید بن جدعان ضعیف است، همانگونه که امام احمد و دیگران وی را ضعیف دانسته اند، و امام ابن خزیمه سبب ضعف وی را بیان کرده و گفته: "به دلیل سوء حفظش قابل احتجاج نیست". و برای همین است که وقتی ابن خزیمه این حدیث را روایت می کند در ابتدا می گوید: «اگر خبر صحیح باشد». " السلسلة الضعیفة و الموضوعة " (2 / 263). همچنین ابن أبی حاتم در کتاب " العلل " (1 / 249) از پدرش نقل کرده که گفته : «حدیث منکر است».
2- از سلام بن سوار از مسلمه بن صلت از زهری از ابی سلمه از ابوهریره رضی الله عنه روایت شده که گفت: رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرمودند: «أول شهر رمضان رحمة، وأوسطه مغفرة، وأخره عتق من النار». یعنی: «اول ماه رمضان رحمت، و وسط آن مغفرت و آخرش هم رهایی از آتش جهنم است». این حدیث راعقیلی در کتاب "الضعفاء" (172) و خطیب بغدادی در کتاب "الموضح " (/ 77) و ابن عساکردر تاریخ (8 / 506 / 1) خود روایت کرده اند. ولی این حدیث نیز ضعیف است، چنانکه علامه البانی در " السلسلة الضعیفة و الموضوعة " به شماره (1569) حدیث را منکر دانسته و می گوید: «ابن عدی گفته: سلام بن سلیمان بن سوار نزد من منکر الحدیث است، و مسلمه نیز راویی معروفی نیست. و ذهبی نیز همین را گفته است. و ابوحاتم در مورد "مسلمه" گفته: او متروک الحدیث است»." السلسلة الضعیفة و الموضوعة " 4 / 70.
3- بیهقی از عبدالله بن أبی أوفی رضی الله عنه از پیامبر صلی الله علیه وسلم روایت کرده که فرمود: «نوم الصائم عبادة، وصمته تسبیح، ودعاؤه مستجاب، وعمله مضاعف». بیهقی در "شعب الإیمان" (3/1437). یعنی: خواب روزه دار عبادت است، و سکوتش تسبیح است، و دعایش مستجاب، و (اجر) کارش بیشتر است». خود بیهقی اسناد این حدیث را ضعیف دانسته و گفته: «معروف بن حسان (یکی از راویان حدیث) ضعیف است، و سلیمان بن عمرو نخعی (دیگر راوی حدیث) نیز از او ضعیف تر است». همچنین حافظ عراقی گفته: «سلیمان نخعی یکی از دروغگویان است». "تخریج إحیاء علوم الدین" (1/310). همچنین امام مناوی در "فیض القدیر" (9293) آنرا ضعیف دانسته است. همچنین علامه البانی رحمه الله در کتاب " السلسلة الضعیفة و الموضوعة " به شماره (4696) گفته: حدیث ضعیف است.
4- از ابوهریره رضی الله عنه روایت شده که گفت: رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرمودند: «إذا کان أول لیلة من شهر رمضان نظر الله إلی خلقه، وإذا نظر الله إلی عبد لم یعذبه أبداً، ولله فی کل یوم ألف ألف عتیق من النار، فإذا کانت لیلة تسع وعشرین أعتق الله فیها مثل جمیع ما أعتق فی الشهر کله..». یعنی: «هرگاه شب اول رمضان رسید خداوند متعال به بندگانش نظر می کند، و اگر خدا به یکی از بنده گانش نظر کند تا ابد وی را عذاب نمی دهد، و در هر شب یک میلیون نفر را از آتش آزاد می کند، هرگاه شب بیست و نهم رسید به اندازه تمام کسانی که در طول این ماه از آتش آزاد کرده، از آن آزاد می کند..». این حدیث دروغ و ساختگی است، و علامه البانی رحمه الله در کتاب: "ضعیف الترغیب" (591) و "السلسلة الضعیفة" (5468) آنرا موضوع دانسته است.
5- از حسن بصری روایت است که گفت: « قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: إن لله عز وجل فی کل لیلة من رمضان ستمائة ألف عتیق من النار، فإذا کان آخر لیلة أعتق الله بعدد من مضی». یعنی: «رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرمودند: خداوند عزوجل در هر شبی از ماه رمضان ششصدهزار نفر را از آتش جهنم آزاد می کند، و هرگاه شب آخر رسید به اندازه تمام افراد آزاد شده در روزهای گذشته، در آن شب آزاد می کند». علامه البانی این حدیث را در " ضعیف الترغیب " (598) ضعیف دانسته است. و بیهقی در شعب الإیمان (3/1330) گفته: حدیث مرسل است.
6- از ابوسعید خدری رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «سید الشهور رمضان وأعظمها حرمة ذو الحجة». یعنی: سرور ماههای سال رمضان است، و حرمت ماه ذوالحجه از همه بیشتر است». علامه البانی رحمه الله در "السلسلة الضعیفة" (3727) گفته: حدیث ضعیف است. و حافظ ابن رجب رحمه الله در "لطائف المعارف" (469) گفته: در اسناد آن ضعفی وجود دارد.
7- باز از ابوسعید خدری رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «شهر رمضان شهر أمتی ترمض فیه ذنوبهم، فإذا صامه عبد مسلم ولم یکذب ولم یغتب وفطره طیب، خرج من ذنوبه کما تخرج الحیة من سلخها». یعنی: ماه رمضان ماه امت من است که گناهانشان را در آن می سوزاند، هرگاه بنده مسلمان در آن ماه روزه گرفت و دروغ نگوید و غیبت نکند و بخوبی (و با حلال) افطار کند، همانگونه که مار از پوستش بیرون می آید (او نیز) از گناهانش بیرون می آید». علامه البانی رحمه الله در "السلسلة الضعیفة" (5400) گفته: حدیث بسیار ضعیف است.
8- از عبدالله ابن عباس رضی الله عنه روایت شده که گفت: « کان رسول الله - صلی الله علیه وسلم - إذا دخل شهر رمضان، أطلق کل أسیر وأعطی کل سائل». یعنی: شیوه رسول خدا صلی الله علیه وسلم این بود که هرگاه ماه رمضان می شد هر اسیری را آزاد می کرد و به هر سائل و گدایی عطائی میداد. علامه البانی رحمه الله در "تخریج مشکاة المصابیح" (1907) گفته: اسناد آن بسیار ضعیف است. همچنین امام سیوطی رحمه الله در "الجامع الصغیر" (6679) می گوید: حدیث ضعیف است. و هیثمی در "مجمع الزوائد" (3/153) گفته: «فیه أبو بکر الهذلی وهو ضعیف». (در سند آن) شخصی بنام ابوبکر هذلی وجود دارد که ضعیف است. و ابن و ابن قیسرانی در "معرفة التذکرة" (111) گفته: در سند آن شخصی بنام ابوبکر هذلی وجود دارد که متروک است.
9- و باز از ابن عباس رضی الله عنه روایت است که گفت: «کان النبی صلی الله علیه وسلم یصلی فی شهر رمضان فی غیر جماعة بعشرین رکعة والوتر». یعنی: پیامبر صلی الله علیه وسلم در ماه رمضان بیست رکعت نماز و یک رکعت وتر را بدون جماعت می خواند. بیهقی در "السنن الکبری" (2/496) در مورد آن گفته: شخصی بنام أبو شیبة إبراهیم بن عثمانالعبسی در سند حدیث هست که ضعیف می باشد. و ابن عدی در "الکامل فی الضعفاء" (1/391) گفته: در سند آن ابوشیبه است که ضعیف می باشد. و ابن قیسرانی در "ذخیرة الحفاظ "- (3/1788) گفته: ابراهیم بن عثمان متروک الحدیث است. و علامه البانی در "السلسلة الضعیفة" (560) گفته: حدیث موضوع (دروغ) است.
10- از فیروز دیلمی روایت شده که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «یکون فی رمضان صوت، قالوا: یا رسول الله، فی أوله أو فی وسطه أو فی آخره؟ قال: لا، بل فی النصف من رمضان، إذا کانت لیلة النصف لیلة الجمعة یکون صوت من السماء یصعق له سبعون ألفاً ، ویخرس له سبعون ألفاً ، ویعمی له سبعون ألفاً، ویصم له سبعون ألفاً ، قالوا: یا رسول الله فمن السالم؟ قال: من لزم بیته، وتعوذ بالسجود، وجهر بالتکبیر لله، ثم یتبعه صوت آخر، فالصوت الأول صوت جبریل علیه السلام، والصوت الثانی صوت الشیطان، فالصوت فی رمضان، والمعمعة فی شوال، وتمییز القبائل فی ذی القعدة، ویغار علی الحاج فی ذی الحجة، والمحرم وما المحرم؟ أوله بلاء علی أمتی، وآخره فرج لأمتی ..». طبرانی در "المعجم الکبیر" (18/332) و ابن ابی عاصم در " الآحاد من المثانی " (5/143). یعنی: «در (آخر الزمان) در ماه رمضان صوتی می آید، گفتند: ای رسول خدا! در اول رمضان یا در وسط یا آخر آن؟ فرمود: هیچکدام، بلکه در نصف رمضان می آید، یعنی هرگاه شب نصف (رمضان) برابر شب جمعه شود صوتی از آسمان سرداده می شود که بخاطر شدت صدای آن هفتاد هزار نفر بیهوش می شوند، و هفتاد هزار نفر لال، و هفتاد هزار نفر کور، و هفتاد هزار نفر نیز کر می شوند. گفتند: ای رسول خدا پس چه کسی سالم می ماند؟ فرمود: کسی که در خانه اش بماند، و به سجده بردن پناه ببرد، و با صدای بلند تکبیر (الله اکبر) گوید. بعد از (صوت اولی) صوت دیگر می آید، صوت اول صوت جبرئیل علیه السلام است، و صوت دوم صوت شیطان است. پس صوت در ماه رمضان است، و شدت پیکار و جنگ در ماه شوال است، و جدایی (و پیکار) قبائل در ماه ذی القعده است، و در ماه ذی الحجه بر حاجیان یورش می برند، و اما محرم و (آیا می دانید) محرم چه ماهی است؟ ماهی است که اول آن مصیبت و بلائی بر امتم است، و آخر آن فرج و گشایش برای امتم است..». اما این حدیث بسیار ضعیف است و هیثمی در " مجمع الزوائد" گفته: «طبرانی آنرا روایت کرده، و (در سند آن) شخصی بنام عبدالوهاب بن الضحک وجود دارد که او متروک است». مجمع الزوائد (7/310). و ابن جوزی نیز این حدیث را از طریق طبرانی در کتاب "الموضوعات" (1687) نقل کرده و گفته: «این حدیث صحیح نیست، و عقیلی می گوید: عبدالوهاب چیزی نیست! و او متروک الحدیث است. و ابن حبان گفته: عبدالوهاب حدیث سرقت می کند، و احتجاج به او جایز نیست. و دارقطنی گفته: عبدالوهاب منکر الحدیث است. در ضمن مشابه این حدیث نیز در چند روایت آمده که همگی آنها ضعیف هستند.
این روایات مجموعه ای از احادیث ضعیف و ساختگی بودند که در خصوص فضایل ماه رمضان در میان کتابهای دینی راه یافته بودند و در سخنرانی خطبای مساجد شنیده می شوند، البته علاوه بر آنها احادیث ضعیف و دروغین دیگری در همین خصوص وجود دارند که ما تنها به بعضی از آن احادیث ضعیف مشهور اشاره نمودیم. البته شکی وجود ندارد که ماه رمضان، ماه مبارک و پرفضیلتی است و این امر بوسیله احادیث صحیح زیادی ثابت شده است که وجود آن احادیث ما را از احادیث ضعیف بی نیاز کرده اند، از اینرو شایسته است که نویسندگان و خطباء مواظب باشند و هر حدیثی را به صرف آنکه در منابع حدیثی وارد شده اند روایت نکنند و مراقب ذهن مخاطبین خود باشند، چرا که بسیاری از مردم با درجه احادیث آشنایی ندارند و ممکن است شنیدن یا خواندن یک حدیث ضعیف تاثیر منفی بر افکار یا عقاید و یا اخلاق و اعمال او بگذارد، و اندک اندک ذهن و افکار جامعه مسلمانان بخاطر وجود این روایات دچار انحراف شود. ما در اینجا به ذکر بعضی از احادیث صحیح در بیان فضایل ماه مبارک رمضان می پردازیم:
ب) چندین حدیث صحیح یا حَسن در بیان فضایل رمضان و روزه: 1- از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «إِذَا جَاءَ رَمَضَانُ فُتِحَتْ أَبْوَابُ الْجَنَّةِ» وفی روایة عنه قال: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم : «إِذَا دَخَلَ شَهْرُ رَمَضَانَ فُتِّحَتْ أَبْوَابُ السَّمَاءِ وَغُلِّقَتْ أَبْوَابُ جَهَنَّمَ وَسُلْسِلَتِ الشَّیَاطِینُ». بخاری (1899) ومسلم (1079). یعنی: «وقتی ماه رمضان فرا برسد، درهای بهشت گشوده می شوند». و در روایتی دیگر، ابوهریره رضی الله عنه می گوید: رسول اکرم صلی الله علیه وسلم فرمود: «وقتی ماه رمضان از راه برسد، درهای آسمان، گشوده می شوند و درهای دوزخ، بسته می گردد و شیاطین به بند کشیده می شوند». و در روایت مشابهی چنین آمده: «إِذَا کَانَ أَوَّلُ لَیْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ صُفِّدَتْ الشَّیَاطِینُ، وَمَرَدَةُ الْجِنِّ، وَغُلِّقَتْ أَبْوَابُ النَّارِ، فَلَمْ یُفْتَحْ مِنْهَا بَابٌ، وَفُتِّحَتْ أَبْوَابُ الْجَنَّةِ، فَلَمْ یُغْلَقْ مِنْهَا بَابٌ، وَیُنَادِی مُنَادٍ : یَا بَاغِیَ الْخَیْرِ أَقْبِلْ، وَیَا بَاغِیَ الشَّرِّ أَقْصِرْ، وَلِلَّهِ عُتَقَاءُ مِنْ النَّارِ، وَذَلکَ کُلُّ لَیْلَةٍ». ترمذی (682) وابن ماجه (1642) و علامه ألبانی در " صحیح الجامع " (759) آنرا حسن دانسته است. یعنی:«هرگاه شب اول ماه رمضان فرا رسد شیاطین و جن های سرکش به بند کشیده می شوند، و درهای دوزخ بسته می گرددو هیچ دری از آن باز نمی شود، و درهای بهشت باز می شوند و هیچ دری از آن بسته نمی ماند، و ندا دهنده ای ندا می دهد: ای کسی که خواهان خیر و خوبی هستی جلو بیا، وای کسی که خواهان شر وبدی هستی، دست بردار، وخداوند بندگانی را از آتش آزاد می کند و این در همه شبهای رمضان است».
2- از ابوهریره رضی الله عنه روایت شده که گفت: رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرمود: «أتاکم رمضان شهر مبارک، فرض الله عز وجلّ علیکم صیامه، تُفتح فیه أبواب السماء، وتُغلّق فیه أبواب الجحیم، وتغلّ فیه مردة الشیاطین، فیه لیلة هی خیر من ألف شهر، من حُرم خیرها فقد حُرم». نسائی (2106) وأحمد (8769) و ألبانی در صحیح الترغیب (999) آنرا صحیح دانسته است. یعنی: « ماه مبارک رمضان بر شما وارد شد، خداوند عزوجل روزه آن ماه را بر شما فرض کرده است، و در آن ماه درهای آسمان باز می شود، و درهای جهنم نیز بسته خواهند شد، و در این ماه شیاطین سرکش و یاغی به بند کشیده می شوند، و در آن شبی است که از هزار ماه بهتر است، هرکس نیکی های آن را از دست بدهد به حقیقت (فضیلت ماه) را از دست داده».
3- ثواب عمره در ماه رمضان معادل حج فرض است، چنانکه از ابن عباس رضی الله عنهما روایت است: «لَمَّا رَجَعَ النَّبِیُّ صلی الله علیه وسلم مِنْ حَجَّتِه ِقَالَ لأُمِّ سِنَانٍ الأَنْصَارِیَّةِ: «مَا مَنَعَکِ مِنَ الْحَجِّ؟» قَالَتْ: أَبُو فُلانٍ ـ تَعْنِی زَوْجَهَا ـ کَانَ لَهُ نَاضِحَانِ حَجَّ عَلَی أَحَدِهِمَا وَالآخَرُ یَسْقِی أَرْضًا لَنَا قَالَ: «فَإِنَّ عُمْرَةً فِی رَمَضَانَ تَقْضِی حَجَّةً مَعِی». بخاری (1863) و مسلم (1256). یعنی: هنگامی که رسول الله صلی الله علیه وسلم از سفر حج، برگشت، خطاب به ام سنان انصاری فرمود: «چرا به حج نرفتی»؟ وی گفت: شوهرم دو شتر برای آب کشیدن داشت. یکی را با خود به حج برد، و دومی، زمینهای ما را آبیاری می کرد، رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: « ثواب یک عمره در ماه رمضان، برابر با حجی است که همراه من، ادا شود».
4- نماز شب در شبهای رمضان فضیلت بیشتری دارد. هرکس در شب های رمضان همراه امام به نماز ایستد تا آنکه او تمام می شود، اجر نماز (تمام) شب برای وی نوشته می شود، چنانکه از ابوذر غفاری رضی الله عنه روایت شده که گفت: رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرمودند: « إنه من قام مع الإمام حتی ینصرف کتب له قیام لیلة». أبی داود (1370) و ألبانی در "صلاة التراویح" (ص 15) و "صحیح النسائی" (1604) آنرا صحیح دانسته است. یعنی: هرکس همراه امام نماز بخواند تا آنکه تمام می شود، خداوند متعال اجر نماز شب را برای وی می نویسد.
5- خداوند عزوجل روزه و عبادت در ماه رمضان را موجب آمرزیدن و پاک شدن گناهان (صغیره) کرده است؛ چنانکه از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که گفت: پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «من صام رمضان إیمانا و احتسابا غفرله ما تقدم من ذنبه».بخاری (2014)، ومسلم (760). یعنی: «کسی که از روی ایمان و امید کسب اجر و پاداش، ماه رمضان را روزه بگیرد گناهان (صغیره) گذشته او بخشوده میشود». و در روایت دیگری فرمودند: « ومن قام رمضان إیمانا واحتسابا غفر له ما تقدم من ذنبه». بخاری (2008) ومسلم (174) . یعنی: «هر کس، ماه رمضان را بقصد حصول ثواب، در عبادت بگذراند، تمام گناهان (صغیره) گذشته اش، مورد عفو قرار خواهند گرفت». و باز در روایت دیگری آمده: «مَنْ قَامَ لَیْلَةَ الْقَدْرِ إیمَانًا وَاحْتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ». بخاری (1910) ومسلم (760). یعنی: کسی که از روی ایمان و امید کسب اجر و پاداش، شب قدر را در عبادت بگذراند، گناهان (صغیره) گذشته او بخشوده میشود. و از ابوهریره رضی الله عنه روایت شده که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «الصلوات الخمس، و الجمعة إلی الجمعة، و رمضان إلی رمضان مکفرات ما بینهن إذا اجتنبت الکبائر». صحیح مسلم (233). یعنی: « نمازهای پنج گانه، و جمعه تا جمعه ای دیگر و رمضان تا رمضانی دیگر گناهانی را که در این میان انجام شده اند محو می کنند، به شرطی که از گناهان کبیره پرهیز شود».
ذکر احادیث صحیحی در بیان فضیلت روزه ماه رمضان: 1- از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که: پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: خداوند بزرگ میفرماید: «کل عمل ابن آدم له إلا الصیام، فإنه لی، وأنا أجزی به، والصیام جنة، فإذا کان یوم صوم أحدکم فلا یرفث، ولا یصخب، ولا یجهل، فإن شاتمه أحد، أو قاتله، فلیقل: إنی صائم، مرتین، والذی نفس محمد بیده لخلوف فم الصائم، أطیب عند الله یوم القیامة من ریح المسک، وللصائم فرحتان یفرحهما: إذا أفطر فرح بفطره، وإذا لقی ربه فرح بصومه». مسند احمد، و صحیح مسلم (1511) و سنن نسائی (163/4). و در روایت بخاری (1894) و ابیداود آمده است: «..والذی نفس محمد بیده، لخلوف فم الصائم أطیب عند الله من ریح المسک، یترک طعامه وشرابه وشهوته من أجلی. الصیام لی، وأنا أجزی به، والحسنة بعشرة أمثالها». یعنی: «هر عمل و رفتاریکه انسان انجام میدهد، برای خودش میباشد، مگر روزه، که آن برای من میباشد و من خود بدان پاداش میدهم. روزه از معاصی و گناهان جلوگیری میکند. پس هرگاه یکی از شما روزه باشد، از بدگوئی و سخن ناشایست و از فریاد کشیدن و رفتار سفیهانه، اجتناب ورزد. اگر کسی به وی فحش و ناسزا گفت یا با وی به نزاع برخاست، به وی پاسخ ندهد. بلکه دوبار بگوید: من روزه هستم. سوگند بدانکس که جان محمد در دست او است، بوی بد دهان روزهدار، که در اثر روزه پدید میآید، در روز رستاخیز به نزد خداوند، خوشبوتر از رایحه مشک است. روزهدار، دو شادی دارد که دیگران ندارند: یکی بهنگام افطار، که بسیار شادمان است و دیگری وقتیکه خدای خویش را ملاقات میکند از نتیجه روزهاش شادمان است». و در روایت بخاری و ابیداود حدیث فوق بدینگونه آمده است: «... او خوردنی و نوشیدنی و آرزوی نفسانی خویش را بنا بدستور من ترک کرده است روزه برای من است و من خود بدان پاداش میدهم و پاداش هر نیکی را ده برابر میدهم».
2-از سهل بن سعد روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «إن فی الجنة بابا یقال له الریان یدخل منه الصائمون یوم القیامة لایدخل منه أحد غیرهم یقال: أین الصائمون؟ فیقومون لایدخل منه أحد غیرهم، فإذا دخلوا أغلق فلم یدخل منه أحد».بخاری (1896)، مسلم (1152). یعنی: «بهشت، دروازه ای دارد که به آن، ریان می گویند. روز قیامت، فقط روزه داران از آن دروازه، وارد (بهشت) می شوند. و غیر از آنها کسی دیگر از آن، وارد نمی شود. (روز قیامت) ندا داده می شود که کجایند روزه داران؟ پس آنها برمی خیزند و غیر از آنها کسی دیگر، وارد نمی شود. پس از اینکه روزه داران وارد می شوند، در بسته می شود و هیچ کس دیگری از آن، وارد نمی شود». این لفظ بخاری است، ترمذی ابن ماجه و نسائی این حدیث را با عبارتی مشابه عبارت بخاری و با اضافاتی روایت کردهاند. ترمذی (762)، ابن ماجه (1640)، نسائی (168/4).
3- از ابوسعید خدری روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «لا یصوم عبد یوما فی سبیل الله الا باعد الله بذلک الیوم النار عن وجهه، سبعین خریفا». یعنی: «هرکس یک روز را در راه خداوند روزه بگیرد، خداوند به پاداش آن روز، هفتاد سال عذاب دوزخ را از او دور میسازد». بخاری و مسلم (1153) و دیگر محدثین بجز ابوداود آنرا نقل کردهاند.
4- از ابوامامه روایت است که گفت: من به خدمت پیامبر صلی الله علیه وسلم رفتم وگفتم: مرا به کاری راهنمائی کنید که مرا به بهشت برساند. او فرمود: «علیک بالصوم فإنه لا عدل له، ثم أتیته الثانیة، فقال: علیک بالصیام». علامه البانی در "صحیح النسائی" (2222) حدیث را صحیح دانسته است. یعنی: «بر تو باد، که روزه بگیری، چرا که هیچ عملی بپای آن نمیرسد، سپس بار دیگر به حضور او رفتم که فرمود: بر تو بادکه روزه بگیری».
5- از عبدالله بن عمرو رضی الله عنه روایت است که: پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «الصیام والقرآن یشفعان للعبد یوم القیامة، یقول الصیام أی رب منعته الطعام والشهوات، بالنهار، فشفعنی به. و یقول القرآن: منعته النوم باللیل، فشفعنی فیه فیشفعان». أحمد شاکر در تحقیق بر"مسند أحمد" (10/118) گفته: اسناد آن حسن است. البانی در "صحیح الجامع" (3882) حدیث را صحیح دانسته ولی راوی آن «عبدالله بن عمرو بن العاص» است. یعنی: «روزه و قرآن کریم برای بنده فرمانبردار خداوند، در روز رستاخیز شفاعت میکنند: روزه میگوید: ای پروردگارا من در روز او را از خوردنی و آرزوهای نفسانی باز داشتهام بنابراین شفاعت مرا درباره او بپذیر و قرآن کریم میگوید: من در شب او را از خواب باز داشتهام و او شب قرآن میخواند، بنابراین شفاعت مرا درباره او بپذیر و خداوند شفاعت آنها را میپذیرد».
6- افطار دادن روزه دار در ماه رمضان مستحب است؛ به دلیل حدیث زید بن خالد جهنی رضی الله عنه که گفت: رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرمود: «َمنْ فَطَّرَ صَائِمًا كَانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِهِ، غَيْرَ أَنَّهُ لا يَنْقُصُ مِنْ أَجْرِ الصَّائِمِ شَيْئًا». ترمذي (807) وابن ماجه (1746) و ألباني در "صحيح الترمذي" (647) آنرا صحیح دانسته است. یعنی: «هرکس روزه داری را افطار دهد همانند اجر (روزه) او می برد، بدون آنکه از اجر روزه دار چیزی کم شود». اینها مجموعه ای از روایات و احادیث صحیح و ضعیف بودند که تقدیم خوانندگان گرامی شد، امید است که شما ای برادر و خواهر مسلمانم! همیشه مراقب اعتقادات و افکار صحیح اسلامی خود باشید، و از آن همانند یک گوهر ناب محافظت کنی تا مبادا بر اثر دستبرد منحرفان و گمراهان این گوهر ناب از دستت برود. و قطعا یکی از راههای دستبرد گمراهان و مبتدعان؛ استناد به احادیث ضعیف و دروغین و ترویج آنهاست، چرا که احادیث صحیح نمی تواند بدعت و انحراف آنها را توجیه و شرعی نشان دهد، از اینرو ناچارند به سمت احادیث نادرست و جعلی روی آورند و همیشه امیدوارند که بعضی از مردمی که با آن روایات آشنایی ندارند در دام شبهات و یا خواسته های آنها بیافتند. پس توصیه ما این است که هرگاه حدیثی را شنیدید و یا در کتابی خواندید، حتما از منبع حدیث آگاه شوید و آنگاه تحقیق کنید که آیا متخصصین و حدیث شناسان متبحر، آن حدیث را صحیح دانسته اند یا خیر؟ برای رسیدن به این امر مهم سعی کنید کتابهایی را مطالعه نمایید که احادیث مورد استناد را مشخص کرده باشد که آیا صحیح هستند یا ضعیف یا دروغ؟ که اصطلاحا به این نوع کتابها؛ کتابهای تخریج شده گویند. پس کتابهایی بخوانید که احادیث متن کتاب تخریج شده باشد. البته هرگاه حدیثی را یافتید که آدرس صحیح بخاری یا مسلم و یا متفق علیه داده بود، بدانید که آن حدیث صحیح است، و نیازی به تحقیق نیست، اما دیگر احادیث همگی نیاز به بررسی دارند، مانند احادیث روایت شده از سنن اربعه (نسائی، ابوداود، ترمذی و ابن ماجه) و دیگران.. وصلى الله وسلم على نبينا محمد و علی آله وصحبه و أتباعه إلی یوم الدین | 
